نسبت CAPE چیست و چگونه می تواند سقوط بازار سهام را پیش بینی کند؟
February 27, 2024
اگرچه ممکن است هر صعود در بازار سهام به یک سقوط فاجعه بار ختم نشود اما، یعد از صعود دیدن یک بازار نزولی دور از انتظار نیست. از سقوط دراماتیک بازار سهام در سال 1929 –که به سقوط بزگ معروف است- تا سقوط بازار در سال 2020 به دلیل پاندمی کرونا پس از یک دوره رونق درخشان، چرخه های رونق و رکود کوچک و بزرگ بسیاری در اقتصاد جهان مشاهده شده اند و می شوند. همانطور که در مقاله چرخه های رونق و رکود به طور کامل بررسی کردیم، ماهیت بازارهای مالی حرکت دوره ای – و نه در یک مسیر مستقیم- است. بر مبنای همین اصل، به نظر برخی از کارشناسان بازارهای مالی می رسد که شاید بتوان سقوط بازار سهام را پیش بینی کرد. در این مقاله قصد داریم یکی از ابزارهایی که برای این کار پیشنهاد شده است را بررسی کنیم و آن نسبت CAPE است. در طول این مقاله بررسی خواهیم کرد که نسبت CAPE چیست و چگونه می تواند سقوط بازار سهام را پیش بینی کند؟ و آیا استفاده از نسبت CAPE برای پیش بینی سقوط بازار سهام روشی معقول است یا خیر.
اگر یک سرمایه گذار بازار سهام هستید و به این موضوع علاقمندید، تا پایان مقاله با ما همراه باشد.
آنچه در این مقاله می خوانید ...
نسبت P/E یا نسبت قیمت به درآمد یکساله به ازای هر سهم
برای اینکه نسبت CAPE را بشناسیم، ابتدا بایستی با نسبت P/E آشنا شویم. اگر در بازار سهام فعالیت می کنید به احتمال زیاد با نسبت P/E برخورد داشته اید. نسبت P/E همان نسبت قیمت به درآمد است که از تقسیم قیمت هر سهم بر درآمد سالانه شرکت به ازای هر سهم به دست می آید. به عنوان مثال اگر قیمت یک سهم در حال حاضر 10 دلار و درآمد سالیانه به ازای هر سهم یک دلار باشد، نسبت P/E برای سهم مورد نظر برابر با 10 خواهد بود. نسبت P/E یکی از پرکاربردترین نسبت ها برای تعیین ارزشمندی سهام است؛ به این معنی که نشان می دهد آیا سهام بیشتر یا کمتر از حد و یا به قیمت ارزش گذاری شده اند یا خیر. عموما نسبت P/E برای سهام برابر با 15x است یعنی، قیمت غالبا 15 برابر بیشتر از درآمد به ازای سهم سالانه است. به طور کلی، هر چه نسبتP/E کمتر باشد به این معناست که سهام کمتر از حد واقعی ارزش گذاری شده و زمان مناسبی برای خرید آن سهم است. از سوی دیگر، هر چه P/E بیشتر باشد به معنای رشد مطلوب آن سهم و تمایل زیاد خریداران به سرمایه گذاری در آن سهم است. در نتیجه به احتمال زیاد در آینده شاهد کاهش قیمت در سهم مربوطه خواهیم بود. یعنی همزمان با افزایش تمایل سرمایه گذاران، ریسک سرمایه گذاری نیز در حال افزایش است.
اگرچه این نسبت برای ارزیابی وضعیت آینده بازار بسیار مورد توجه قرار می گیرد اما، انتقاداتی نیز به آن وارد است. از جمله اینکه راه های مختلفی برای تعیین درآمد سالانه سهم (EPS) وجود دارد که می تواند منجر به گمراهی سرمایه گذاران شود و یا، بررسی نسبت قیمت به درآمدهای یکساله (12 ماهه) شرکت بیش از آن پر نوسان است که بتواند دید خوبی از وضعیت آینده ی قیمت سهام شرکت به دست بدهد.
بر اساس نقد اخیری که بر P/E وارد بود، شیلر اقتصاددان دانشگاه ییل در سال 1988 مقاله ای منتشر کرد و در آن پیشنهاد داد که به جای نسبت P/E ساده، از میانگین متحرک نسبت P/E در طول یک دوره 10 ساله که با تورم تنظیم شده است استفاده شود. ایده این بود که میانگین بلند مدت، نوسانات سود کوتاه مدت و نیز چرخه های تجاری میان مدت اقتصاد را تعدیل کرده و در نتیجه، می تواند پیش بینی بهتری از قدرت سود بلند مدت شرکت را ارائه دهد. نسبت P/E ده ساله ی شیلر به نام نسبت CAPE معروف شد.
نسبت CAPE چیست؟
نسبت CAPE (که مخفف Cyclically Adjusted P/E Ratio است) و با نام های ” P/E شیلر” یا P/E10 نیز شناخته می شود، یک معیار ارزیابی است که نسبت قیمت هر سهم تقسیم بر سود به ازای هر سهم (EPS) را اندازه گیری می کند و فرمول آن به شکل زیر است:
نسبت CAPE= قیمت هر سهم / درآمد شرکت به ازای هر سهم
نسبت CAPE به طور کلی این را اندازه گیری می کند که آیا قیمت سهام با سرعتی بیش از آنچه درآمد شرکت می تواند توجیه کند در حال افزایش است یا خیر. به بیان دیگر آیا سهام بیش از حد ارزش گذاری شده است یا کمتر از حد.
شیلر و کمپل با بررسی هایی که بر روی داده های تاریخی انجام داد به نتیجه رسید که، هر چه نسبت CAPE کمتر باشد، بازده احتمالی سرمایه گذاران از سهام در 20 سال بعدی بیشتر خواهد بود. این دو متوسط نسبت CAPE برای قرن 20 را برابر با 15.21 به دست آوردند و بیان کردند که مقادیر بالاتر از این مقدار بازدهی کمتری را در آینده ایجاد خواهد کرد و برعکس.
نسبت CAPE چه چیزی را بیان می کند؟
همانطور که می دانیم میزان سودآوری یک شرکت به طور ویژه ای تحت تاثیر چرخه های کلی اقتصاد قرار دارد. مثلا در طول یک دوره رونق که مصرف کنندگان بیشتر هزینه می کنند، سودآوری شرکت ها نیز افزایش می یابد و یا برعکس. این نوسانات سود برای برخی از حوزه ها که به سهام دوره ای معروفند ( مثل کامودیتی ها و یا صنعت مالی) بسیار بیشتر از سهام تدافعی (مانند صنعت آب و برق و یا داروسازی) است و در نتیجه، شرکت های بسیار کمی هستند که بتوانند در دوره های رکود سودآوری خود را حفظ کنند. (سهام تدافعی خدمات یا محصولاتی را ارائه می دهند که مصرف کننده در هر شرایط اقتصادی که باشد مجبور به تهیه آنهاست.)
از آنجا که تغییر در سود آوری منجر به تغییرات شدید در نسبت P/E می شود، اقتصاددانان پیشنهاد کردند که برای به دست آوردن نسبت درست بهتر است از میانگین سود به ازای هر سهم در دوره های پنج تا ده ساله استفاده شود و به سود یکساله به ازای هر سهم اکتفا نکنیم؛ ضمن اینکه بهتر است درآمد را نیز برای تورم تعدیل کنیم. بنابراین نسبت CAPE ضمن اینکه معیاری برای سنجش ارزشمندی سهام است، تاثیر چرخه های رونق و رکود بر قیمت و درآمد سهام را نیز اندازه می گیرد.
چگونه از نسبت CAPE برای پیش بینی وضعیت آینده بازار سهام استفاده می شود؟
مهمترین کاربرد نسبت CAPE استفاده از آن برای ارزیابی و پیش بینی وضعیت کلی بازار و نیز پیش بینی حباب ها و سقوط های احتمالی بازار است. نحوه کاربرد نسبت CAPEبه این شکل است که ابتدا این سوال پاسخ داده می شود:
آیا بازار به عنوان یک کل، کمتر از حد واقعی ارزش گذاری شده است یا خیر؟
اگر بازار کمتر از حد ارزش گذاری شده باشد، پیش بینی می شود که قیمت سهام افزایش خواهند یافت و اگر بیش از حد ارزش گذاری شده باشد، به معنای این است که بایستی در انتظار سقوط بازار و یا حداقل کاهش قیمت ها باشیم. به علاوه، از نسبت CAPE برای پیش بینی وضعیت هر سهم خاص در بازار سهام می توان استفاده کرد. به این شکل که با بررسی ارزش گذاری بیش از حد (یا کمتر از حد) سهام مورد نظر، می توان پیش بینی کرد که یک دوره سقوط قیمت (یا افزایش قیمت) در پیش است.
استفاده از نسبت CAPE در پیش بینی عملکرد بازار با ذکر مثال
همانطور که گفته شد نسبت CAPE برای پیش بینی حباب و سقوط های بازار مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از معروفترین موارد استفاده از این نسبت برای پیش بینی وضعیت بازار توسط شیلر و همکارش رخ داد. این دو در مقاله ای که در سال 1996 منتشر شد به فدرال رزرو نشان دادند که سرعت افزایش قیمت سهام نسبت به درآمد سهامداران به طور قابل توجهی بیشتر است. شیلر و همکارش کمپل میانگین ده ساله درآمد به ازای سهم را برای شاخص S&P500 در طول سالهای 1872 تا 1996 محاسبه و آن را برای تورم تعدیل کردند. با توجه به اطلاعات به دست آمده، این دو اقتصاددان اعلام کردند که نسبت CAPE به بالاترین حدی رسیده است که قبل از آن تنها یکبار در سال 1929 رسیده بود؛ سالی که رکود بزرگ رخ داد! در نتیجه این دو پیش بینی کردند که ارزش واقعی بازار در طی 10 سال آینده 40% کاهش خواهد یافت. این پیش بینی درست از آب درآمد و بازار در سال 2008 سقوط کرد؛ تا آنجا که ارزش شاخص S&P500 طی یک سال و نیم بیش از 60% کاهش یافت.
بهترین عدد برای نسبت CAPE کدام است؟
اقتصاددانان معتقدند که یک نسبت CAPE خوب بایستی نه خیلی زیاد و نه خیلی کم باشد. اعداد کم برای نسبت CAPE به معنای افول در بازار و عدم مطلوبیت سهام برای خریداران است. در مقابل عدد بالا برای نسبت CAPE به معنای رشدهای جذاب در بازار یا سهام است. در این حالت افراد بیشتری تمایل پیدا می کنند که سرمایه خود را در بازار سهام هزینه کنند و بنابراین، همین امر موجب خواهد شد که نوسان و ریسک در بازار نیز افزایش یابد. معمولا عدد16 برای این نسبت مطلوب در نظر گرفته می شود و اعداد بالاتر یا پایینتر می توانند نگران کننده باشند. اعداد پایین تر از 10 می تواند نشان دهنده رکود عمیق در بازار و اعداد بالاتر از 16 نشانه ای بر افزایش نوسان و ریسک در بازار باشد.
نسبت CAPE برای شاخص S&P 500
یکی از مهمترین نسبت های CAPE، عدد این نسبت برای شاخص S&P500 است. همانطور که در اینجا به تفصیل شرح دادیم، شاخص S&P500 مجموعه ای از 500 شرکت با سرمایه بزرگ ایالات متحده آمریکا را ردیابی می کند و بنابراین، همواره به عنوان شاخصی که نماینده وضعیت کلی اقتصاد ایالات متحده به عنوان بزرگترین اقتصاد جهان – و در نتیجه اقتصاد جهانی- است در نظر گرفته می شود. به همین دلیل به نظر می رسد که نسبت CAPE برای شاخص S&P500 می تواند پیش بینی های خوبی از وضعیت کلی بازار و وقوع چرخه های رونق و رکود داشته باشد. از نظر تاریخی عدد مطلوب نسبت CAPE برای شاخص S&P500 برابر با 17 در نظر گرفته می شود.
به عنوان مثال عدد CAPE در سال 1929 و درست قبل از سقوط بزرگ به 30 رسیده بود و پس از آن تک رقمی شد.
زمانی که شیلر و کمپل مقاله خود را منتشر کردند یعنی در سال 1996، نسبت CAPE برای S&P500 برابر با 28 بود. در سال 1999 و قبل از سقوط دات کام این نسبت برای شاخص S&P500 به 45 رسیده بود و پس از آن، مجددا به محدوده 16 بازگشت.
آیا افزایش نسبت CAPE به طور حتم منجر به سقوط بازار سهام خواهد شد؟
اگر چه افزایش نسبت CAPE برای بازار سهام نگران کننده در نظر گرفته می شود اما، در دهه ی بعد از رکود سال 2008 – که دوره ای درخشان برای اقتصاد بود- نسبت CAPE تقریبا به طور پیوسته افزایش یافت. در حالیکه میانگین نسبت CAPE برای S&P500 برابر با 17 بود، در ژوئن 2018 به 33.78 و در دسامبر 2023 به 32.22 رسید که از عدد سال 1996 نیز بیشتر است. این واقعیت که نسبت CAPE در طول سالیان گذشته تنها دو بار از عدد 30 فراتر رفته بود (یعنی در سالهای 1929 و 2000 که در هر دو مورد به سقوط بازار انجامید)، این بحث را تشدید کرد که آیا افزایش نسبت CAPE لزوما منجر به اصلاح شدید در بازار خواهد شد؟
بسیاری و از جمله خود شیلر معتقدند که اینطور نیست و افزایش نسبت CAPE، لزوما منجر به سقوط بازار نخواهد شد. چرا که وقتی نرخ های بهره پایین باشند جذابیت سهام حتی در قیمت های بالا نیز افزایش یافته و خرید آنها منطقی خواهد بود؛ همانطور که در دهه بعد از سقوط 2008 نرخ های بهره بسیار پایین بودند.
از طرفی، به عقیده بسیاری از اقتصاددانان برجسته، دلیل این افزایش مداوم در نسبت CAPE نه ارزش گذاری بیش از حد سهام، که رشد پیوسته ی اقتصاد ایالات متحده و افزایش ارزش سهام این کشور است؛ به ویژه با در نظر گرفتن این نکته که افزایش در نسبت CAPE برای شاخص S&P 500 محدود به سالیان اخیر نمی شود و در مجموع، بیش از نیم قرن است که کم و بیش صعودی بوده است. این افزایش تقریبا مداوم، در دوره زمانی ای رخ داده که اقتصاد ایالات متحده از یک اقتصاد نوظهور به بزرگترین اقتصاد دنیا تبدیل شد. بنابراین جای تعجب نیست که سود سهام ایالات متحده افزایش چندین برابری را تجربه کرده باشد.
آیا نسبت CAPE در بازارهای دیگر بجز ایالات متحده نیز به کار می رود؟
اگرچه این نسبت برای بازار سهام ایالات متحده طراحی و تست شد اما، از آن زمان تا کنون برای 15 بازار دیگر نیز محاسبه شده است. تحقیقاتی نیز انجام گرفت که ثابت کرد همان رابطه ای که بین نسبت CAPE و بازده آتی سهام در بازار سهام ایالات متحده وجود داشت، در هر بازار سهام دیگری که تا کنون بررسی شده است نیز قابل وجود دارد. تحقیقات دیگری نیز انجام شد که ثابت کرد نسبت CAPE در تخمین بازدهی پنج تا 10 ساله در بسیاری از بازارهای سهام بین المللی قابل اتکا است؛ تا جاییکه شاید بتوان روی پیش بینی های نسبت CAPE برای یافتن بهترین بازارها برای بازده سهام آتی حساب کرد.
معایب و محدودیت های نسبت CAPE
اگرچه به نظر می رسد که نسبت CAPE در پیش بینی سقوط های 1929 و 2000 بسیار موفق بوده است اما، هیچ قاعده کلی و قانون مسلمی وجود ندارد که بتواند به سرمایه گذاران بگوید که بهتر است در چه عددی از نسبت CAPE، سهام را بخرند یا بفروشند. حتی منتقدان معتقدند که این نسبت ابزار مفیدی برای پیش بینی وضعیت آینده بازار نیست چرا که، ذاتا با نگاه به گذشته ی بازار کار می کند.
محدودیت دیگری که نسبت CAPE دارد ارتباط آن با GAAP (اصول پذیرفته شده ی حسابداری عمومی) و تغییرات قابل توجهی است که اخیرا در آن ایجاد شده است.
در سال 2016 “جرمی سیگل” مقاله ای منتشر کرد و در آن به این موضوع پرداخت که پیش بینی سود آینده سهام با استفاده از نسبت CAPE ممکن است بیش از اندازه بدبینانه باشد و دلیل آن را، تغییراتی که در نحوه ی محاسبه درآمدهای GAAP ایجاد شده عنوان کرد. در این مقاله، سیگل ادعا کرد که استفاده از داده های سود ثابت مانند سود عملیاتی یا سود شرکت پس از کسر مالیات به جای درآمدهای GAAP، ضمن پیش بینی بازدهی بالاتر برای سهام ایالات متحده، می تواند توانایی پیش بینی مدل CAPE را نیز بهبود ببخشد.
یکی دیگر از معایب نسبت CAPE این است که برای سرمایه گذاران کوتاه مدتی برنامه ای ندارد و چشم اندازی که از آینده بازار به دست می دهد تنها به کار سرمایه گذاران صبور بلند مدتی می خورد. در صورتیکه بسیاری از فعالین بازار به دنبال معاملات و سرمایه گذاری های کوتاه مدت هستند.
در اعداد بالا و پایین نسبت CAPE چگونه سرمایه گذاری کنیم؟
هشدار: آنچه در ادامه می آید توصیه های سرمایه گذاری نیست بلکه، تنها خط مشی افرادی را بیان می کند که از نسبت CAPE برای تخصیص سرمایه گذاری های خود کمک می گیرند.
وقتی نسبت CAPE خیلی پایین باشد، شانس بازدهی بالای سهام در دراز مدت افزایش می یباد. بنابراین افرادی که از نسبت CAPE برای تعیین خط مشی سرمایه گذاری خود استفاده می کنند، درصد بیشتری از پورتفوی خود را به سهام اختصاص می دهند. از طرفی، یک نسبت CAPE پایین می تواند نشانه ای از بهبود عملکرد کلی بازار در آینده باشد بنابراین، تنوع بخشیدن به پورتفوی سرمایه گذاری معقول به نظر می رسد؛ از جمله تنوع دادن به سهام و یا خرید ETF ها گزینه خوبی برای انجام این کار است.
در عوض، این دسته از سرمایه گذاران وقتی که نسبت P/E10 بالا باشد، به دلیل افزایش ریسک سرمایه گذاری و کاهش احتمالی ارزش سهام در آینده، درصد تخصیص پورتفوی سرمایه گذاری به سهام را کاهش می دهند. در چنین بازاری، نه روی شاخص ها یا صندوق های ETF بلکه، روی سهام شرکت هایی سرمایه گذاری می کنند که ریسک پایین داشته باشند.
نتیجه گیری
نسبت CAPE که میانگین متحرک قیمت سهم تقسیم بر درآمد به ازای هر سهم در طول یک دوره ده ساله را نشان می دهد، توسط آرتور شیلر اقتصاددان آمریکایی مطرح شد. شیلر متوسط نسبت CAPE برای اقتصاد را 16 محاسبه کرد و چنین نتیجه گرفت که:
- اگر نسبت CAPE برای یک سهم یا شاخص زیر متوسط و به ویژه زیر عدد 10 باشد، نشانه ای از عملکرد خوب سهم در آینده است.
- اگر نسبت سهام بالای متوسط و به ویژه بالای عدد 25 باشد، به معنای ارزش گذاری بیش از حد سهم و عملکرد ناامید کننده آن در آینده خواهد بود.
اگر چه شیلر توانست با استفاده از نسبت CAPE رکود بزرگ سال 2008 را پیش بینی کند اما، انتقادات بسیاری بر این مدل وارد است. از جمله اینکه یک مدل گذشته نگر نمی تواند به درستی آینده بازار را پیش بینی کند. و یا اینکه مدل CAPE تاثیرات نرخ های بهره پایین را در افزایش محبوبیت و ارزشمندی سهام نادیده می گیرد.
همه این دلایل به این معنی نیست که نسبت CAPE به طور کامل بدون استفاده است بلکه، با نگاهی به این نسبت می توانید دید بهتری از وضعیت آینده احتمالی بازار برای خود ایجاد کنید. در واقع نسبت CAPE یا P/E شیلر می تواند یک ابزار عالی برای مدیریت ریسک به ریوارد در انجام سرمایه گذاری ها باشد. اما در استفاده از نسبت CAPE دقت کنید که مانند هر اندیکاتور یا مدل دیگری، بهتر است برای تصمیم گیری های معاملاتی خود تنها بر یک ابزار تکیه نکنید!
کپی لینک
کپی شد!
