پیامدهای حذف نقدینگی و پول نقد بر جهان: از تعادل تا کنترل
مرداد 9, 1403
مقدمه
نقدینگی به عنوان یکی از عوامل کلیدی در اقتصاد جهانی، نقش حیاتی در تسهیل تجارت، سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی ایفا می‌کند. حذف نقدینگی و کاهش استفاده از پول نقد، یعنی کاهش قابل توجه در جریان نقدینگی و پول نقد در بازارهای مالی و اقتصادی، میتواند تاثیرات گسترده‌ای بر جنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی داشته باشد. این مقاله به بررسی پیامدهای حذف نقدینگی و پول نقد در جهان می‌پردازد.
فهرست مطالب
تعریف و اهمیت نقدینگی
نقدینگی به توانایی خرید و فروش سریع و بدون از دست دادن ارزش دارایی‌ها در بازارها اشاره دارد. وجود نقدینگی بالا در بازارها، به بهبود کارایی اقتصادی و کاهش هزینه‌های معاملاتی کمک می‌کند. نقدینگی همچنین به افزایش اعتماد به بازارها و پایداری اقتصادی منجر میشود. کاهش استفاده از پول نقد نیز میتواند به راحتی و امنیت تراکنش‌ها کمک کند، اما همچنان پیامدهای اجتماعی و فرهنگی گسترده ای دارد که نیازمند بررسی و براورد است.
عوامل موثر بر حذف نقدینگی
دلایل مختلفی میتواند منجر به حذف نقدینگی شود، که مهم ترین آنها میتوان به سیاست‌های پولی انقباضی بانک‌های مرکزی، بحران‌های مالی، و تحولات ژئوپلیتیکی اشاره کرد. به عنوان مثال، افزایش نرخ بهره توسط بانک‌های مرکزی پس از بحران کرونا با هدف کنترل تورم افسار گسیخته ای که پس از پول پاشی با هدف حمایت از اقتصاد ها در سال 2020 صورت گرفت منجر به کاهش نقدینگی شد چرا که هزینه های وام‌گیری ( نرخ بهره ) افزایش می‌یابد و سرمایه‌گذاران ترجیح دادند دارایی‌های خود را بصورت نقد نگه دارند. با این وجود، پیشرفت فناوری بستری را محیا کرده که باعث شده تغییرات گسترده ای در رفتارهای مالی دیده شود، که به دنبال آن به کاهش استفاده از پول نقد منجر شده است.
پیامدهای حذف نقدینگی
1. کاهش رشد اقتصادی:
یکی از پیامدهای اصلی حذف نقدینگی، کاهش رشد اقتصادی است. کاهش نقدینگی باعث کاهش سرمایه‌گذاری و مصرف میشود که در نتیجه، رشد اقتصادی کاهش می‌یابد. این موضوع میتواند منجر به افزایش نرخ بیکاری و کاهش درآمدهای دولت شود.
2. افزایش نوسانات بازار:
کاهش نقدینگی میتواند منجر به افزایش نوسانات در بازارهای مالی شود. با کاهش تعداد خریداران و فروشندگان در بازار، قیمت‌ها به شدت تحت تاثیر تغییرات کوچک در عرضه و تقاضا قرار می‌گیرند. این موضوع میتواند به افزایش ریسک سرمایه‌گذاری و کاهش اعتماد به بازارها منجر شود که به تبع آن بازارهای ریسکی افت شدیدی میکنند.
3. بحران‌های مالی:
در شرایطی که نقدینگی به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد، احتمال وقوع بحران‌های مالی افزایش می‌یابد. کاهش نقدینگی میتواند باعث کاهش ارزش دارایی‌ها و افزایش نرخ ورشکستگی شرکت‌ها شود. این موضوع میتواند به کاهش اعتماد به سیستم های مالی منجر شود.
4. سیاست‌های پولی و مالی:
حذف نقدینگی میتواند دولت‌ها و بانک‌های مرکزی را مجبور به اجرای سیاست‌های پولی و مالی برای کنترل تورم و یا رکود کند. به عنوان مثال، بانک‌های مرکزی ممکن است برای جبران کاهش نقدینگی، نرخ بهره را کاهش دهند. این سیاست‌ها میتواند به تعادل نقدینگی در بازارها کمک کند اما ممکن است منجر به افزایش تورم شود. ( بحران کرونا )
5. تاثیر بر تجارت جهانی:
کاهش نقدینگی میتواند بر تجارت جهانی تاثیر منفی داشته باشد. کاهش دسترسی به منابع مالی میتواند باعث کاهش سرمایه‌گذاری در تجارت بین‌المللی و کاهش حجم تجارت جهانی شود. این موضوع میتواند به کاهش رشد اقتصادی جهانی منجر شود و تاثیرات منفی بر کشورهای در حال توسعه داشته باشد. زنجیره تامین را مختل کرده و به شرکت های مالی و سرمایه گذاری ضربه های جبران ناپذیری وارد کند.
مزایای حذف پول نقد در جامعه
1. راحتی و سهولت:
استفاده از کارت‌های اعتباری یا اپلیکیشن‌های پرداخت موبایلی فرآیند خرید را سریع و آسان می‌کند. نیازی به شمارش پول نقد یا دریافت بقیه پول نیست و میتوان به راحتی و در هر زمان خرید کرد. این امر برای خرده‌فروشان نیز مزیت دارد، زیرا میزان وجه نقدی که باید هر روز به بانک منتقل کنند، کاهش می‌یابد و مدیریت حساب‌ها ساده‌تر میشود.
2. جلوگیری از جرم:
اگر افراد پول نقد زیادی به همراه نداشته باشند، کمتر هدف سرقت قرار می‌گیرند. همچنین، بسیاری از شرکت‌های ارائه‌دهنده کارت‌های اعتباری و اپلیکیشن‌های پرداخت موبایلی، سیستم های حفاظتی دقیقی را ارائه می‌دهند که اطمینان می‌دهد دارایی کاربران در مقابل تقلب حفظ میشود. علاوه بر این، تراکنش‌های بدون پول نقد ردپای دیجیتال دارند که میتواند در صورت بروز تخلف به راحتی قابل شناسایی و پیگیری باشند.
3. پایداری مالی:
در شرایطی که سیستم بانکی فروپاشی کند، افراد زیادی پول خود را از دست می‌دهند. اما سیستم‌های بدون پول نقد نیازی به وجود سیستم بانکی برای رفع نیازهای خود ندارند. به عنوان مثال، در سومالی، پول غیر نقد تقریباً جایگزین کامل برای سیستم بانکی شده است.
معایب حذف پول نقد
1. کاهش حریم خصوصی:
پول نقد امکان خرید به صورت ناشناس را فراهم می‌کند. بدون پول نقد، هر خریدی که انجام میشود، ردی از خود به جا می‌گذارد. این امر ممکن است برخی افراد را نگران کند که دولت‌ها و یا شرکت‌ها از تاریخچه خریدهایشان برای ردیابی، نظارت و حتی ارعاب آنها استفاده کنند.
2. کاهش امنیت مالی:
هنگامی که پول نقد در دست دارید، می‌دانید که از همه چیز به جز سرقت مستقیم یا تخریب فیزیکی ( پاره شدن و یا گم شدن ) در امان است. اما هنگامی که پول به صورت دیجیتال است، از سوی هکرها تهدید میشود که در صورت رعایت نکردن موارد امنیتی میتواند کل سرمایه یک فرد را به خطر بندازد. علاوه بر این، هرگونه قطع برق یا مشکل شبکه میتواند دسترسی به پول را غیرممکن کند. از بسیاری از جهات، پول نقد امنیت مالی را فراهم می‌کند که یک سیستم بدون پول نقد نمی‌تواند ارائه دهد.
3. جرم‌های پیچیده‌تر:
از آنجا که دولت ها می‌توانند تراکنش‌های دیجیتال را ردیابی کنند و یا حساب‌های بانکی را مسدود کنند، بسیاری از مجرمان، از جمله کارتل‌های مواد مخدر و سازمان‌های تروریستی، از پول نقد استفاده میکنند. این یک راه آسان برای آنها است تا پول خود را امن نگه دارند. اما در جامعه بدون پول نقد، دولت ها این مزیت را از دست می‌دهند. در حالی که یک سیستم بدون پول نقد احتمالاً ردیابی تراکنش‌ها و مسدود کردن حساب‌های برخی مجرمان را آسان‌تر می‌کند، نبود یک جایگزین نقدی ساده، بسیاری از سازمان‌های جنایی بزرگ‌تر را به سمت ارزهای دیجیتال و دیگر ترفندهای پیشرفته سوق می‌دهد که یافتن و مصادره کردن پول‌های به دست آمده از راه‌های مجرمانه را بسیار دشوارتر می‌کند.
تاریخچه مقررات نقدینگی
یکی از مهم‌ترین اضافات به مقررات بانکی پس از بحران مالی 2007-2008، معرفی الزامات کمی در مورد ریسک نقدینگی بود. برنامه اولیه کمیته نظارت بر بانکداری بازل (BCBS) در سال 1975 این بود که هم مقررات سرمایه و هم نقدینگی را هماهنگ کنند، اما تمرکز اصلی به سرعت بر روی سرمایه و ریسک اعتباری قرار گرفت. تا اواسط دهه 1980، نقدینگی به عنوان موضوعی بسیار پیچیده و خاص بانک‌ها در نظر گرفته می‌شد، که منجر به این نظر شد که دستورالعمل‌های کلی به جای یک استاندارد حداقل هماهنگ مناسب‌تر هستند.
معرفی نسبت پوشش نقدینگی (LCR)
پس از بحران مالی، مقررات کمی ریسک نقدینگی از طریق نسبت پوشش نقدینگی (LCR) معرفی شد. هدف از LCR این بود که بانک‌ها در برابر شوک‌های نقدینگی کوتاه‌مدت مقاوم شوند و بتوانند دارایی‌های نقدی کافی برای پوشش تعهدات خود در یک دوره 30 روزه نگه دارند.
مزایای LCR
- کاهش ریسک نقدینگی: LCR به بانک‌ها الزام می‌کند که دارایی‌های نقدی با کیفیت بالا (HQLA) نگه دارند که میتواند در شرایط بحران مالی به سرعت به پول نقد تبدیل شود.
2. افزایش اعتماد بازار: با داشتن نقدینگی کافی، بانک‌ها می‌توانند اعتماد مشتریان و سرمایه‌گذاران را حفظ کنند.
3. پایداری مالی: با توجه به الزامات LCR، بانک‌ها مجبور به مدیریت بهینه‌تر دارایی‌ها و بدهی‌های خود می‌شوند که این امر میتواند به پایداری مالی کل سیستم بانکی کمک کند.
ترکیب LCR
LCR به صورت نسبت دارایی‌های نقدی با کیفیت بالا (HQLA) به خروجی‌های خالص نقدینگی در دوره 30 روزه تعریف میشود. این نسبت باید حداقل 100٪ باشد، یعنی دارایی‌های نقدی باید به اندازه خروجی‌های نقدینگی باشد تا بتوانند در شرایط بحران تعهدات خود را پوشش دهند.
تاثیرات LCR بر بانک‌ها
LCR میتواند تاثیرات مختلفی بر بانک‌ها داشته باشد، از جمله کاهش وام‌دهی، تغییر مدل کسب‌وکار و مدیریت ریسک. با توجه به الزامات نقدینگی، بانک‌ها ممکن است تمایل کمتری به وام‌دهی داشته باشند زیرا باید بخشی از دارایی‌های خود را به صورت نقدی نگه دارند. این موضوع میتواند منجر به کاهش رشد اقتصادی و افزایش هزینه‌های تامین مالی شود.
تاثیر LCR بر وام‌دهی بانکی
تأثیر مقررات نقدینگی بر وام‌دهی بانکی موضوعی مورد بحث بین دانشگاهیان و مقررات‌گذاران است. استدلال میشود که تقاضای بانک‌ها برای دارایی‌های نقد و سررسیدهای تعهدات عمده‌فروشی افزایش می‌یابد، که منجر به افزایش بازده وام‌دهی میشود. تقاضای بانک‌ها برای تأمین مالی بلندمدت افزایش می‌یابد، که انتظار می‌رود منحنی بازده نرخ شبانه را افزایش دهد و آن را کمتر قابل اعمال برای سیاست پولی کند.
تاثیر LCR بر عملیات بانکی و مدل کسب‌وکار
تأثیر مقررات نقدینگی بر عملیات بانکی و تنوع مدل کسب‌وکار یکی از نکات اصلی LCR است، زیرا مقررات تنوع پرتفوی دارایی‌ها را برای بانک‌ها و کاهش وابستگی به تأمین مالی عمده‌فروشی کوتاه‌مدت ضمنی دارد. LCR به طور خاص طراحی شده است تا افزایش سپرده‌ها در مقابل تأمین مالی عمده‌فروشی و HQLA در مقابل دارایی‌های کمتر پایدار را تشویق کند.
تاثیر LCR بر سودآوری بانک‌ها
انتظار می‌رود توسط مقررات‌گذاران که LCR تأثیر منفی بر عملکرد مالی بانک‌ها داشته باشد، به ویژه از طریق کاهش درآمدها. کاهش تبدیل سررسید نقدینگی را در افق یک ساله افزایش می‌دهد به هزینه زیان‌های بیشتر بر دارایی‌هایی با سررسید بیش از یک سال، که در نهایت عملکرد مالی را منفی تحت تأثیر قرار می‌دهد.
نسبت تأمین مالی پایدار خالص (NSFR)
در کنار LCR، نسبت تأمین مالی پایدار خالص (NSFR) نیز معرفی شد که هدف آن تضمین تامین مالی پایدار برای بانک‌ها در دوره‌های بلندمدت‌تر است. NSFR نسبت دارایی‌های تامین مالی پایدار (ASF) به دارایی‌های مورد نیاز تامین مالی پایدار (RSF) را اندازه‌گیری می‌کند و باید حداقل 100٪ باشد.
مزایای NSFR
- کاهش وابستگی به تامین مالی کوتاه‌مدت: NSFR بانک‌ها را تشویق می‌کند تا تامین مالی بلندمدت و پایدار را ترجیح دهند.
- افزایش استحکام مالی: با توجه به الزام NSFR، بانک‌ها باید دارایی‌های با کیفیت و تامین مالی بلندمدت را نگه دارند که این امر میتواند به افزایش استحکام مالی آنها کمک کند.
- پایداری سیستم بانکی: NSFR به کاهش ریسک‌های سیستماتیک و افزایش پایداری سیستم بانکی کمک می‌کند.
تعامل بین LCR و NSFR
با توجه به اینکه LCR و NSFR هر دو به منظور مدیریت ریسک نقدینگی معرفی شده‌اند، تعامل بین این دو نسبت میتواند تاثیرات مهمی بر بانک‌ها و سیستم مالی داشته باشد. هماهنگی بین این دو نسبت میتواند به بهبود مدیریت نقدینگی و کاهش ریسک‌های مالی کمک کند.
تاثیرات ترکیبی LCR و NSFR
- کاهش ریسک سیستماتیک: با نگهداری دارایی‌های نقدی و تامین مالی پایدار، بانک‌ها می‌توانند به کاهش ریسک سیستماتیک کمک کنند.
- هماهنگی در سیاست‌های پولی و مالی: با هماهنگی بین LCR و NSFR، بانک‌های مرکزی و دولت‌ها می‌توانند سیاست‌های پولی و مالی خود را بهبود بخشند و از بروز بحران‌های مالی جلوگیری کنند.
تاثیرات ناخواسته و تفاوت‌های عملیاتی پس از اجرای LCR
با اجرای LCR، تفاوت‌هایی در کاربرد مقررات مشاهده شده است. به عنوان مثال، تفاوت قابل توجهی در LCR وجود دارد بسته به اینکه سپرده‌های عمده‌فروشی دریافتی به عنوان سپرده‌های عملیاتی یا غیرعملیاتی درمان شوند. همچنین، برخی از پیامدهای ناخواسته نیز با اجرای LCR همراه بوده است، مانند تاثیر منفی بر رشد GDP و افزایش زیان‌های احتمالی برای دارندگان اوراق قرضه.
راهکارهای مقابله با حذف نقدینگی و پول نقد
برای مقابله با پیامدهای منفی حذف نقدینگی و پول نقد، سیاست‌گذاران می‌توانند اقداماتی مانند تقویت سیستم‌های مالی، افزایش شفافیت بازارها، و ارتقاء اعتماد عمومی به بازارهای مالی را در نظر بگیرند. همچنین، هماهنگی بین‌المللی در سیاست‌های پولی و مالی میتواند به کاهش اثرات منفی حذف نقدینگی و پول نقد کمک کند.
نتیجه‌گیری
حذف نقدینگی و کاهش استفاده از پول نقد میتواند پیامدهای گسترده‌ای بر اقتصاد جهانی و جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی داشته باشد. از کاهش رشد اقتصادی و افزایش نوسانات بازار تا وقوع بحران‌های مالی و تاثیر بر تجارت جهانی، این موضوع نیازمند توجه و مدیریت دقیق سیاست‌گذاران است. با اتخاذ سیاست‌های مناسب و هماهنگی بین‌المللی، میتوان اثرات منفی حذف نقدینگی و پول نقد را کاهش داد و به تعادل و پایداری اقتصادی دست یافت.
مقررات LCR و NSFR به عنوان دو ابزار مهم برای مدیریت ریسک نقدینگی معرفی شده‌اند و تاثیرات مختلفی بر سیستم مالی و بانک‌ها داشته‌اند. از طریق بهبود مدیریت نقدینگی و افزایش استحکام مالی، این مقررات می‌توانند به کاهش ریسک‌های مالی و افزایش پایداری سیستم بانکی کمک کنند. با این حال، نیاز به هماهنگی بیشتر و بررسی تاثیرات ترکیبی این مقررات همچنان احساس میشود تا بتوان به طور کامل از مزایای آنها بهره‌برداری کرد و از بروز پیامدهای ناخواسته جلوگیری کرد.
کپی لینک
کپی شد!
