ارز کلیدی key currency و نقش آن در اقتصاد
اردیبهشت 7, 1403
هر کشوری در هر گوشه از جهان ارز محلی خود را صادر می کند. بیش از 200 ارز ملی در سراسر جهان وجود دارد که هر کدام ارزش خاص خود را دارند. اما در دنیای امروز که تجارت بین المللی و بازارها جهانی هستند، این ارزها بر چه مبنایی به یکدیگر تبدیل یا با هم معاوضه می شوند؟ پاسخ این پرسش در مفهوم “ارز کلیدی” نهفته است اما، ارز کلیدی چیست؟
در این مقاله قصد داریم که به مفهوم ارز کلیدی بپردازیم، با ارزهای کلیدی و ویژگی های آنها آشنا شویم و ببینیم که نقش ارز کلیدی در اقتصاد دنیای مدرن چیست.
اگر به این موضوع علاقمندید، تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
Table of Contents
مبادلات کالا به کالا و اختراع وسیله مبادله
در ابتدای تاریخ مبادلات به صورت کالا به کالا انجام می شد. به این معنا که انسان ها برای داشتن کالایی که به آن نیاز داشتند، کالایی که خود در اختیار داشتند را می دادند و کالای مورد نیاز خود را می گرفتند. شروط انجام معامله در این سیستم آن بود که اولا طرفین کالاهایی را داشته باشند که طرف مقابل آن را لازم داشته باشد و دیگر اینکه، روی ارزش کالاها با هم توافق داشته باشند.
به عنوان مثال دو نفر را در بازاری در دنیای باستان در نظر بگیرید که یکی گندم و دیگری تخم مرغ دارد و قصد دارند کالاهای خود را مبادله کنند. اگر کسی که تخم مرغ دارد نیاز به گندم داشته باشد و صاحب گندم، قصد تهیه تخم مرغ داشته باشد شرط اول انجام شده است. حال باید در مورد ارزش کالاها توافقی وجود داشته باشد: مثلا دو طرف توافق داشته باشند که هر کیلو گندم معادل 5 تخم مرغ است (نه کمتر یا بیشتر). تصور کنید که در چنین دنیایی -بدون وجود یک وسیله مبادله- خرید و فروش چقدر سخت پیش می رفته است!
برای سهولت در انجام مبادلات، انسان وسیله مبادله را ابداع کرد. ویژگی های یک وسیله مبادله بودن این است که قابل حمل و معیاری از ارزش باشد و در عین حال، همه طرفین معامله آن را به عنوان وسیله مبادله پذیرفته باشند. از مهمترین وسیه های مبادله در ابتدای تاریخ بشر می توان به نمک اشاره کرد.
اختراع پول
با گذر زمان و گسترده تر شدن تجارت در دنیای باستان، انسان پول را اختراع کرد و آن را به عنوان وسیله مبادله پذیرفت. تاریخچه پول به بیش از 3000 سال پیش بازمی گردد و تا قبل از دنیای مدرن، غالبا در قالب سکه های نقره یا طلا ضرب می شد. به طور کلی، پول ویژگی های منحصر به فردی دارد که آن را تبدیل به یک وسیله مبادله با ارزش و ماندگار در جوامع بشری کرده است. از جمله این ویژگی ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پول واحد حساب است؛ یعنی می توان از آن برای تعیین تغییر ارزش سایر اقلام در طول زمان استفاده کرد.
- قابل حمل است
- قابل تقسیم کردن است.
- قابل تشخیص و قابل اعتماد توسط همه مردم است
- با دوام است؛ به این معنی که برای بسیاری از مبادلات در طول زمان دوام می آورد و نیازی به تغییر آن نیست.
- تعویض پذیر است؛ یعنی برای هر مبادله نیاز به ارزش گذاری مجدد ندارد.
- عرضه آن پایدار است و در نتیجه، ارزش آن قابل اعتماد است.
- پول ذخیره ارزش است؛ یعنی افراد می دانند پولی که امروز دریافت کرده اند ارزش خود را به نحوی حفظ می کند که می توانند خریدهای خود را در آینده با آن انجام دهند.
مفهوم ارز یا currency
با اینکه اختراع پول به هزاره های پیش برمی گردد اما، قرن ها طول کشید تا بشر اسکناس ها و سکه های امروزی را -که به خودی خود فاقد ارزش هستند و تنها به پشتوانه دولت ها منتشر می شوند- به عنوان پول بپذیرد.
در اقتصاد امروز، ارز – که در واقع یکی از شکل های قابل لمس پول است- به عنوان وسیله مبادله در نظر گرفته می شود. ارز غالبا در قالب سکه و اسکناس و توسط دولت ها منتشر می شود و به ارزش اسمی آن به عنوان روش پرداخت پذیرفته شده است. در قرن حاضر، انواع جدیدی از ارزها نیز ظهور کرده اند که آنها را با نام ارزهای مجازی یا همان کریپتوکارنسی ها می شناسیم. این نوع از ارزها که دیجیتالی هستند و فرم فیزیکی ندارند، غالبا توسط دولت ها منتشر و پشتیبانی نمی شوند.
انواع ارزها
ارزهای مختلف در کشورهای مختلف و توسط دولت ها و نهادهای مربوطه صادر می شوند.
به عنوان مثال، در کشور ایران ارز رایج “ریال” است و بانک مرکزی به صورت انحصاری وظیفه چاپ اسکناس و ضرب مسکوکات را به عهده دارد. این نهاد توسط سازمان تولید اسکناس و مسکوکات خود، وظیفه ضرب انواع سکه های رایج، یادبود و گرانبها و نیز، چاپ انواع اسکناس های رایج، انواع اوراق بهادار مثل اوراق مشارکت و ایران چک را بر عهده دارد. در ایالات متحده آمریکا وظیفه چاپ انواع اسکناس های کاغذی دلار -که ارز رایج این کشور است- به عهده ی “اداره حکاکی و چاپ” و وظیفه ضرب مسکوکات به عهده “ضرابخانه ایالات متحده” است.
امروزه بیش از 200 ارز ملی که توسط دولت های مختلف صادر شده اند در سرتاسر دنیا در گردش است. ارزهایی مثل ین ژاپن، فرانک سوئیس، ریال عربستان، لیر ترکیه، یوان چین و غیره. در این بین “یورو” ارزی است که به صورت استثنا، نه توسط یک کشور که توسط اتحادیه اروپا منتشر می شود و اغلب کشورهای عضو نیز آن را به عنوان ارز ملی پذیرفته اند. از جمله قدرتمندترین ارزهای رایج در دنیا می توان به دلار ایالات متحده آمریکا اشاره کرد که به گفته ی صندوق بین المللی پول (IMF) بیش از 58% ارز ذخیره جهان را تشکیل می دهد و به غیر از ایالات متحده، 41 کشور یا مستقیما از این ارز استفاده می کنند و یا ارزهای خود را به دلار متصل کرده اند.
ارزهای اصلی (Major Currencies)
از بین 200 ارزی که در حال مبادله در سرتاسر جهان هستند، هفت ارز وجود دارند که به نام ارزهای اصلی معروفند. این ارزها متعلق به برخی کشورهای گروه 10 (G10) هستند و عبارتند از:
- دلار آمریکا ( با نماد USD)
- یورو (با نماد EUR)
- ین ژاپن (با نماد JPY)
- پوند انگلیس (با نماد GBP)
- دلار استرالیا (با نماد AUD)
- فرانک سوئیس (با نماد CHF)
- و دلار کانادا (با نماد CAD)
این ارزها بیشترین معاملات جفت ارزها در بازار فارکس را به خود اختصاص می دهند. همانطور که می دانید، بازار فارکس بزرگترین بازار دنیاست که بیشترین میزان نقدینگی را دارد. دلار آمریکا که به “دلار سبزه” نیز معروف است ارز غالب در بازار فارکس است و بیشترین معاملات را به خود اختصاص می دهد. سایر ارزهای اصلی نیز به صورت فعال معامله می شوند.
از آنجا که در فارکس ارزها به صورت جفت معامله می شوند، هر جفت ارزی که یک سمت آن دلار آمریکا باشد به عنوان جفت ارز اصلی یا major pairs شناخته می شود. هر گاه ارزهای اصلی به جز دلار، دو به دو با هم جفت شوند، به آنها جفت های مینور گفته می شود. سایر جفت ارزها در بازار فارکس (که شامل ارزهای اصلی نباشند)، جفت های عجیب یا Exotic Pairs هستند.
دلیل تمایل معامله گران به معامله جفت ارزهای اصلی حجم بالای معاملاتی آنها و در نتیجه اسپرد کمتر است. یکی دیگر از مزایای حجم معاملاتی بالا در جفت ارزهای اصلی فارکس این است که معامله گران می توانند به راحتی و با اندازه موقعیت های بزرگ وارد معامله شوند و هر زمان که تمایل داشتند از موقعیت خارج شوند. همچنین به دلیل حجم بالای معاملات، احتمال وقوع لغزش قیمت (Slippage) پایین تر یا در صورت وقوع مقدار لغزش کمتر است.
ارز کلیدی یا Key Currency
حال که با مفهوم ارز و ارزهای اصلی به طور کلی آشنا شدیم، بهتر است به سراغ موضوع مقاله یعنی ارز کلیدی برویم و به نقش آن در اقتصاد بپردازیم.
بنا به تعریف، ارز کلیدی ارزی است که با ثبات، کم نوسان و پایدار و مبنای تعیین نرخ مبادله در معادلات بین المللی (یعنی معامله بین دو شرکت از دو کشور مختلف و یا معامله بین دو دولت خارجی) و نیز بازار تجارت ارزهای خارجی یا همان فارکس باشد. دقت کنید که کم نوسان بودن به معنای بی نوسان بودن نیست و ارزهای کلیدی نیز به صورت روزانه در حال نوسان -هر چند اندک- هستند. ارز کلیدی ارزش گذاری پایدار در طول زمان دارد و معمولا از کشوری توسعه یافته با اقتصاد پایدار می آید که در عین حال، مشارکت گسترده ای در اقتصاد جهانی نیز دارد. در واقع شواهد تاریخی نشان می دهند که ارز کلیدی ارتباط تنگاتنگی با قدرت اقتصادی کشور مربوطه دارد؛ به عنوان مثال پوند انگلیس در دوران شکوه امپراطوری بریتانیا ارز کلیدی در اقتصاد جهان بود و اکنون، در طی هفتاد سال پس از پایان جنگ های جهانی قرن بیستم، دلار ارز رسمی کشور آمریکا -که قویترین اقتصاد جهان است- بر جهان حکمفرمایی می کند.
ویژگی های ارز کلیدی
به طور کلی، یک ارز بایستی ویژگی های زیر را داشته باشد تا به عنوان ارز کلیدی شناخته شود:
- ثبات و قدرت: ثبات و قدرت دو ویژگی اصلی و جدایی ناپذیر ارز کلیدی هستند. ارز کلیدی بایستی با ثبات باشد تا بتواند اطمینان را به بازارهای جهانی تزریق کند. این ارزها غالبا توسط کشورهای توسعه یافته با اقتصاد قدرتمند صادر و توسط بانک های مرکزی قابل اعتماد پشتیبانی می شوند. نرخ تورمشان پایین است و نوسانات بسیار کمی را تجربه می کنند.
- پذیرش و استفاده وسیع: پذیرش گسترده و استفاده وسیع یک ویژگی ضروری برای ارز کلیدی است چون، به معنای نقدشوندگی بالای آن و استفاده از آن در همه جای دنیا به عنوان یک روش پرداخت است. پذیرش گسترده در سطح جهانی باعث می شود که مبادلات تجاری بین المللی تسهیل شده و در نتیجه، فرصت های رشد اقتصادی در سرتاسر جهان بیشتر شوند.
نقش ارز کلیدی در اقتصاد جهانی
از آنجا که ارز کلیدی در سرتاسر جهان مورد استفاده است، مبنای ارزش گذاری سایر ارزها نیز قرار می گیرد.
از آنجا که ارز کلیدی بر نرخ ارز سایر کشورها تاثیر گذار است، بانک های مرکزی در سراسر جهان غالبا ارز کلیدی را به عنوان ارز ذخیره (reserve Currency) نگهداری می کنند. از جمله موارد استفاده ارز ذخیره می توان به تکمیل تراکنش ها و انجام معاملات بین المللی، پرداخت دیون و وام های بین المللی، سرمایه گذاری و حتی تاثیرگذاری بر نرخ ارز داخلی اشاره کرد.
از سوی دیگر، از آنجا که بسیاری از کامودیتی ها -از جمله طلا، نقره، نفت، مس و …- بر مبنای ارز کلیدی ارزش گذاری می شوند، بسیاری از کشورها ارز کلیدی را به عنوان ارز ذخیره خود نگه می دارند تا بتوانند این کامودیتی ها را تهیه کنند.
به علاوه، وقتی دو کشور یا دو شرکت از دو کشور متفاوت معامله ای را انجام می دهند، به منظور کاهش ریسک تغییرات نرخ ارز یک ارز کلیدی را برای انجام معامله خود انتخاب می کنند.
یکی دیگر از موارد استفاده ارز کلیدی، این است که برخی کشورهای توسعه یافته که اقتصاد ضعیف تری دارند، نرخ ارز خود را با نرخ ارز کشوری که از نظر اقتصادی قوی است هماهنگ می کنند یعنی، نرخ مبادله ارز خود را بر اساس نرخ ارز کلیدی ثابت می کنند. به این عمل تثبیت نرخ ارز گفته می شود و مزایا و معایبی به همراه دارد. از جمله معایب آن اینست که انعطاف پذیری سیاست پولی را محدود می کند اما، در عین حال این امتیاز را دارد که معاملات بین المللی را آسانتر و ثبات اقتصادی را بیشتر می کند. در نتیجه، اعتماد به اقتصاد آن کشور در سطح بین المللی افزایش می یابد.
تاثیرات ارز کلیدی بر تجارت بین المللی
هر چه ارزهای کلیدی قویتر و برجسته تر باشند، می توانند تاثیرات مثبت بیشتری بر رشد و توسعه ی اقتصاد جهانی داشته باشند. از مهمترین حوزه هایی که به صورت مستقیم از ارز کلیدی و قدرت و ضعف آن تاثیر می گیرند، می توان به نرخ بهره و بازارهای مالی جهانی اشاره کرد.
- تاثیر ارز کلیدی بر نرخ بهره
ارزش ارزهای رایج در سرتاسر زمین غالبا در برابر یک ارز کلیدی اندازه گیری می شود و قدرت و رقابت پذیری نسبی آن ارز در برابر ارز کلیدی را مشخص می کند. با هر نوسان که در ارز کلیدی و نرخ بهره آن رخ بدهد، رقابت پذیری صادرات و واردات و سوددهی تجارت های بین المللی تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. بنابراین هر تغییر در نرخ ارز کلیدی، تاثیرات گسترده ای بر بازارهای جهانی و تجارت بین المللی دارد.
- تاثیر نرخ ارز کلیدی بر بازارهای جهانی
از آنجا که همه ارزها و نیز مبادلات تجارت بین المللی به ارز کلیدی مرتبط هستند، هر تغییری در قدرت ارز کلیدی و نرخ بهره آن می تواند منجر به ایجاد نوسان در بازارهای مالی سراسر جهان شده و بر ارزش سرمایه گذاری ها و جریان سرمایه ها تاثیر بگذارد. به دلیل تاثیرات عمیقی که نرخ بهره ارز کلیدی می تواند بر اقتصاد جهانی داشته باشد، تصمیمات سیاست گذاران این ارزها به دقت توسط اقتصاددانان و فعالین بازارها دنبال می شود.
کدام ارزها ارز کلیدی هستند؟
بنا به مشخصاتی که برای ارز کلیدی ذکر شد، برخی از ارزهای کلیدی که در سطح جهان مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از:
دلار آمریکا، یورو، ین ژاپن، پوند انگلیس، فرانک سوئیس، دلار استرالیا و دلار کانادا.
در ادامه با هر کدام از این ارزها و ویژگی هایشان بیشتر آشنا می شویم:
دلار آمریکا (U. S. Dollar)
پس از کنفرانس برتون وودز و اجماع کشورها برای قبول دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی، دلار سلطنت هفتاد ساله خود بر اقتصاد جهان را شروع کرده است. آنچه باعث تثبیت دلار به عنوان مهمترین ارز کلیدی شده اقتصاد قدرتمند ایالات متحده آمریکا و تولید ناخالص داخلی بالای آن، ثبات ارز، تجارت جهانی، جریان سرمایه و سرمایه گذاری های خارجی آن است. دلار آمریکا نزدیک به 60% از ارزهای ذخیره در سرتاسر دنیا را تشکیل می دهد و تقریبا همه ی بانک های مرکزی و سرمایه گذاران نهادی آن را به عنوان ذخیره نگه می دارند. در عین حال که بسیاری از کشورها دلار را به عنوان روش پرداخت دوم در کنار ارز ملی خود پذیرفته اند، کشورهایی نیز هستند که دلار را به عنوان ارزی که پذیرش جهانی دارد، جایگزین ارز محلی خود می کنند. به فرایند جایگزین کردن ارز محلی یک کشور با دلار، دلاری شدن یا Dollarization گفته می شود.
دلار همچنین پر معامله ترین ارز در بازار فارکس است و وقتی با دیگر ارزهای کلیدی جفت می شود، جفت ارزهای اصلی را پدید می آورد. با همه این تفاصیل، اگرچه برخی معتقدند که دلار تضعیف شده و دوران سلطنت آن بر دنیا به پایان رسیده است اما، شواهد حاکی از آن است که دلار هنوز هم ارز مسلط دنیاست و رقیب قدرتمند و قابل توجهی نیز ندارد.
یورو (EURO)
یورو پول رسمی اتحادیه اروپا است که توسط اغلب کشورهای عضو به عنوان پول ملی پذیرفته شده و جایگزین ارزهای محلی شده است. یورو دومین ارز ذخیره جهانی است و در مدت کوتاهی که معرفی شده، توانسته جایگاه مطلوبی در سطح جهانی پیدا کند. از آنجا که اتحادیه اروپا سهم قابل توجهی از اقتصاد جهانی را به خود اختصاص داده است، سهم یورو در مبادلات بین المللی افزایش داده است. از سوی دیگر، یورو به عنوان یک ارز ذخیره در سطح جهانی مورد پذیرش قرار گرفته است که همین امر، جایگاه آن را به عنوان ارز کلیدی تثبیت کرده است.
پوند انگلیس (GBP)
اگرچه بریتانیا یکی از اعضای اتحادیه اروپاست اما، هرگز حاضر به کنار گذاشتن ارز رسمی خود نشده است. پوند یکی از مظاهر غرور ملی بریتانیایی هاست و انگلیس، همیشه ترجیح داده است که کنترل نرخ بهره آن را در دستان خود نگه دارد. پوند که نام کامل آن پوند استرلینگ بریتانیا است نام واحد پول رسمی در انگلیس و قلمروهای خارج از انگلیس پادشاهی بریتانیا است. این مناطق عبارتند از: جزایر چنل، جزیره مان، قلمرو جنوبگان بریتانیا، جزایر سندویچ جنوبی و جورجیای جنوبی. علاوه بر اینها پوند انگلیس در کشور آفریقایی زیمبابوه نیز به عنوان واحد پول رسمی شناخته می شود. پوند حجم عظیمی از تجارت روزانه فارکس (بالغ بر 13% کل حجم تجارت روزانه) را تشکیل می دهد و به دلیل اعتبار تاریخی آن، به عنوان یک ذخیره ارزی مهم در نظر گرفته می شود.
پوند نسبت به بسیاری از ارزهای فارکس ارزش بالاتری دارد و به همین دلیل، یک معیار ارزی مهم برای بسیاری از کشورهاست.
ین ژاپن (JPY)
ین بیشترین ارز معامله شده بین ارزهای آسیایی است.
ین ضمن اینکه نماینده قدرت اقتصاد تولیدی و صادرات محور ژاپن است، از نظر معامله گران فارکس به عنوان ابزاری برای ارزیابی سلامت اقتصاد کشورهای حوزه پان-پاسفیک نیز در نظر گرفته می شود. از آنجا که ارزهای این کشورها (به عنوان مثال کره جنوبی، سنگاپور و تایلند) در بازارهای بین المللی بسیار کم معامله می شوند، ین می تواند دید بهتری نسبت به قدرت و ضعف این ارزها در اختیار معامله گران قرار دهد. ین ژاپن یکی از ارزهای ذخیره است و مکررا در بازارهای فارکس در حال معامله است.
دلار کانادا (CAD)
دلار کانادا یک ارز معیار است و اولین ارزی بود که در سال 1950 شناور شد (به این معنی که از استاندارد طلا خارج شد). دلار کانادا یکی از ارزهای کالایی است و با بازار کامودیتی -غالبا نفت خام، فلزات گرانبها و مواد معدنی- حرکت می کند. از آنجا که کانادا یک صادر کننده بزرگ کامودیتی هاست، تغییرات در نرخ این کالاها تاثیر چشمگیری بر تغییرات این ارز دارد.
دلار استرالیا (AUD)
این ارز نیز جزو ارزهای کالایی است و ارزش آن، می تواند تحت تاثیر صادرات کامودیتی استرالیا تغییر کند. دلار استرالیا که با نام “اوزی” نیز شناخته می شود یکی از بزرگترین ارزهای منطقه آسیا-اقیانوسیه است. جفت AUD/USD نزدیک به 6.37% از حجم معاملات فارکس را به خود اختصاص داده که از جفت های دلاری برای فرانک سوئیس و دلار کانادا هم بیشتر است.
فرانک سوئیس (CHF)
فرانک سوئیس ارزی است که به بی طرفی مشهور است. پیرو سیاست های بی طرفانه ی کشور سوئیس – که این کشور را به کشوری امن برای سپرده گذاری تبدیل کرده است- فرانک سوئیس نیز تبدیل به یک ارز فوق العاده قوی و با ثبات گشته است.
جفت ارزهای کلیدی اصلی
در بازار فارکس ارزها به صورت جفت معامله می شوند؛ به این معنی که ارزش یک ارز نسبت به یک ارز دیگر سنجیده می شود.در این جفت ارزها، ارز مرجع به عنوان ارز مظنه و ارز دیگر به عنوان ارز پایه شناخته می شود. در یک جفت ارز فارکس، ارزی که ابتدا نوشته می شود ارز پایه و ارز دوم ارز مظنه است. ارزش گذاری و نرخ مبادله در بازار فارکس به این معناست که چه مقدار از ارز مظنه لازم است تا بتوان یک واحد از ارز پایه را خریداری کرد. برای مثال در جفت EUR/USD دلار ارز مظنه و یورو ارز پایه است. اگر نرخ مبادله این دو 1.20 باشد، به این معناست که برای خرید یک یورو بایستی 1.20 دلار پرداخت کرد. در بازار فارکس تعدادی از جفت ارزها وجود دارند که به نام جفت ارزهای اصلی یا Major Pairs شناخته می شوند. یک طرف این جفت ارزها دلار آمریکا و طرف دوم، سایر ارزهای کلیدی هستند. این جفت ارزها که بیشترین میزان معاملات در فارکس را به خود اختصاص می دهند و بیشترین میزان نقدینگی را دارند عبارتند از:
جفت یورو به دلار (EUR/USD)
جفت پوند به دلار (GBP/USD)
جفت دلار به ین ژاپن (USD/JPY)
جفت دلار آمریکا به دلار کانادا (USDCAD)
جفت دلار آمریکا به دلار استرالیا (USDAUD)
جفت دلار آمریکا به فرانک سوئیس (USDCHF)
دلارآمریکا؛ ارز کلیدی بین المللی
پس از پایان جنگ جهانی دوم و بعد از کنفرانس برتون وودز، سیستمی ارزی که در آن دلار آمریکا به عنوان ارز کلیدی در نظر گرفته می شد بر دنیا حاکم شد. در این سیستم، ایالات متحده ارز رسمی خود یعنی دلار را به طلا متصل می کرد و در عین حال، سایر ارزهای موجود ارزش خود را نسبت به دلار پیدا می کردند. بنابراین دیری نپایید که دلار به عنوان ارز مرجع برای تمام ارزهای دنیا در نظر گرفته شد؛ که همان تعریف ارز کلیدی است. در سال 1972 نیکسون رییس جمهور وقت ایالات متحده اتصال دلار به طلا را لغو کرد. به این ترتیب عنوان ارز کلیدی برای دلار به صورت رسمی از بین رفت اما، عملا ادامه پیدا کرد. همچنان – و تا به امروز- بیشترین تسویه حساب های بین المللی با دلار آمریکا انجام می شود و اگرچه رقبایی پیدا کرده است اما، دلار به عنوان ارز کلیدی اصلی در سرتاسر جهان به سلطنت خود ادامه می دهد.
بنا به پیام های مالی رد و بدل شده از طریق Swift که یک سیستم پیام رسانی تحت حاکیت بلوک غرب برای نقل و انتقالات پول در سطح بین المللی است، نقل و انتقالات صورت گرفته تا نیمه سال 2023 برای ارزهای مختلف به شکل زیر بوده است:
دلار آمریکا 42.71%، یورو 31.74%، پوند انگلیس 6.58%، ین ژاپن 3.51% و یوان چین 2.29%
همانطور که می بینید میزان تراکنش های صورت گرفته به دلار در مقایسه با ارزهای کلیدی دیگر به وضوح بالاتر است.
علاوه بر ثبات و پذیرش عمومی گسترده، آنچه جایگاه دلار را به عنوان ارز کلیدی اصلی همچنان محفوظ نگه داشته، میزان نقدینگی آن در شرایط وقوع بحران های اقتصادی است. به عنوان مثال در بحران سال 2008، میزان نقدینگی دلار در بازار همچنان بالا بود و تنها 5% افت داشت. یا در مثال دیگر، در سال 2022 و پس از اعمال سیاست های انقباضی فدرال رزرو و در نتیجه کاهش عرضه دلار، میزان تقاضا برای وجوه دلاری همچنان بالاست و کاهشی نداشته است.
از طرف دیگ برخی رقبای بالقوه دلار -مانند یوان چین که تلاش های بسیاری برای جهانی کردن آن شده است- تحت کنترل شدید دولت های خود هستند و به همین دلیل، میزان پذیرش عمومی آنها به عنوان یک شرط اصلی ارز کلیدی به شدت پایین است. در حالیکه محدودیت های معاملاتی برای دلار تقریبا وجود ندارد (به استثنای تحریم های اعمال شده برای برخی کشورها از جمله کره شمالی و ایران).
در رابطه با یورو که نزدیکترین رقیب برای دلار است، اگر چه مشکلی از نظر کنترل دولتی، محدودیت های معاملاتی و پذیرش عمومی وجود ندارد اما، میزان نقدینگی این ارز آنقدر بالا نیست که بتواند دلار را پشت سر بگذارد.
آینده ارزهای کلیدی
اگرچه امروزه همه دنیا سلطنت دلار را به عنوان ارز کلیدی اصلی پذیرفته اند اما، گاهی این سوال مطرح می شود که آیا دوران برتری و سلطنت دلار به پایان رسیده است یا خیر. آنچه باعث مطرح شدن این سوال می شود اتفاقاتی از قبیل ظهور بازارهای نوظهور(emerging markets) تغییرات ژئوپلیتیکی و پیشرفت های تکنولوژیکی در برخی نقاط دنیاست که می تواند سلسله مراتب ارزهای کلیدی و به ویژه جایگاه دلار به عنوان ارز کلیدی اصلی را تحت تاثیر خود قرار دهد. اقتصادهای نوظهور در تلاشند که با ادغام بیشتر در تجارت جهانی، تقویت ارزهای خود و بستن توافقات تجاری منطقه ای بر مبنای ارزهای محلی خود نقش بیشتری در شکل دادن به آینده ارز کلیدی ایفا کنند. ارزهایی مانند یورو و یوان چین از جمله ارزهایی هستند که پتانسیل بیشتر مطرح شدن در بازارهای بین المللی و پذیرفتن نقش ارز کلیدی اصلی را دارند.
ظهور تکنولوژی های نوینی مانند بلاک چین و گسترش ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین نیز توانسته پنجره ای جدید رو به سوی آینده ارزهای کلیدی و احتمال کمتر شدن تسلط آنها بر اقتصاد جهانی را باز کند.
بنابراین به نظر می رسد چالش های بسیاری برای ارز های کلیدی و جایگاه آنها در اقتصاد جهانی می توان متصور شد اما، آنچه مشخص است ارزهای کلیدی فعلی و سیستم ارز کلیدی دلار به این زودی ها از بین نخواهند رفت.
نتیجه گیری
ارز کلیدی ارزی است که کم نوسان و با ثبات باشد و توسط یک بانک مرکزی قوی و قابل اعتماد پشتیبانی شود. این ارزها معمولا از کشورهای پیشرفته با اقتصاد قوی می آیند که مشارکت گسترده ای در بازارهای تجارت بین المللی دارند. ارز کلیدی و ثبات و پذیرش گسترده آن نقشی حیاتی در شکل گیری اقتصاد جهانی در شکل امروز آن ایفا کرده و پویایی بازارهای مالی را تضمین می کند. از جمله اینکه ارز کلیدی به تسهیل معاملات تجاری بین المللی و نقل و انتقال ارز بین کشورها کمک کرده و از آن به عنوان ذخیره ارزی بانک های مرکزی و سرمایه گذاران نهادی استفاده می شود. از آنجا که سایر ارزهای رایج دنیا در برابر یک ارز کلیدی -غالبا دلار آمریکا- ارزش گذاری می شوند، هر نوسانی در ارز کلیدی یا تغییر در نرخ بهره آن می تواند منجر به نوسان در سایر بازارها و کل اقتصاد دنیا شود. در نتیجه ثبات ارزهای کلیدی توانسته یک ثبات نسبی به بازارهای بین المللی هدیه بدهد.
با اینحال، به نظر می رسد که همزمان با رشد تکنولوژی و اقتصادهای نوظهور، آینده ارز کلیدی نیز با فرصت ها و چالش هایی روبرو خواهد شد که همین امر، پیچیدگی های چشم انداز بازارهای مالی را باز هم بیشتر کرده است.
کپی لینک
کپی شد!
