Capacity Utilization

نرخ بهره برداری از ظرفیت (Capacity Utilization) چیست؟

نرخ بهره برداری از ظرفیت معیاری مهم برای تعیین میزان بهره وری کسب و کارها، سازمان ها واقتصادها در استفاده از منابع و تولید خروجی است. نرخ بهره برداری از ظرفیت اطلاعات بسیار خوبی در مورد میزان بازده عملیاتی یک شرکت ارائه می دهد و معیاری مهم است که شرکت ها از آن برای رسیدن به اهداف تجاری خود و سیاستگذاران برای تعدیل سیاست های مالی و پولی استفاده می کنند.

می دانیم که فعالیت با ظرفیت کامل به روش های پایدار می تواند بر تولید، فروش و درآمد تولید تأثیر مثبت بگذارد و  بهره برداری از ظرفیت، معیاری است که به ما می گوید آیا یک شرکت یا اقتصاد توانسته به پتانسیل کامل تولید خود دست پیدا کند یا خیر؟ 

نرخ بهره برداری از ظرفیت چگونه محاسبه می‌شود؟

فرمول بهره برداری از ظرفیت که نسبت خروجی واقعی به خروجی بالقوه را اندازه گیری کرده و آن را به صورت درصدبیان می کند به شکل زیر است:

در این فرمول، سطح خروجی واقعی  عبارت است از تعداد واحدهایی که یک شرکت  یا اقتصاد در طول یک دوره زمانی معین تولید می کند.

و سطح خروجی بالقوه عبارت است از حداکثر ظرفیت واحدهایی که یک شرکت یا اقتصاد  با استفاده از همه منابع خود و بدون متحمل شدن هزینه های عملیاتی بیشتر می تواند تولید کند.

سطح خروجی واقعی از گزارش های حسابداری شرکت ها  که میزان محصولات تکمیل شده در طول یک دوره زمانی خاص  را ثبت می کنند به دست می آید. برای  تعیین سطح خروجی بالقوه  -که در واقع همان تولید با حداکثر ظرفیت است- شرکت ها  اهداف فروش را ارزیابی کرده و تعداد محصولاتی که لازم است تولید شود تا به آن اهداف برسند را برآورد می کنند.

حد مطلوب نرخ بهره برداری از ظرفیت چقدر است؟

حد مطلوب نرخ بهره برداری از ظرفیت بین 85 تا 100 درصد است و اغلب شرکت ها و اقتصادها برای رسیدن به این بازه تلاش می کنند. اگر نرخ بهره برداری از ظرفیت بالاتر از 100% باشد به معنای  تولید بالاتر از ظرفیت کامل است.

مثال:

فرض کنید که  یک شرکت تولید ضبط صوت خودرو در طول یک ماه 50000 دستگاه ضبط صوت تولید کند که  این تعداد دستگاه رابه عنوان سطح خروجی واقعی در فرمول بهره برداری از ظرفیت در نظر می گیریم.

در این مثال، اگر سطح خروجی بالقوه 150000 دستگاه ضبط صوت  در نظر گرفته شود، بدین معناست که شرکت مطمئن است در صورت استفاده از تمام منابع موجود، می تواند سه برابر خروجی فعلی خود تولید داشته باشد. اکنون اعداد به دست آمده را در فرمول بهره برداری از ظرفیت جایگذاری می کنیم:

بهره برداری از ظرفیت=  (50000150000)*100

پس از انجام محاسبات می بینیم که  نرخ بهره برداری از ظرفیت برای شرکت مورد نظر تقریبا برابر با 33% است. این بدان معناست که شرکت در حال حاضر تنها با 33% ظرفیت واقعی خود کار می کند که از حد مطلوب 85% تا 100% فاصله بسیاری دارد. 

چه زمانی نرخ بهره برداری از ظرفیت نامطلوب محسوب می‌شود؟

هم پایین بودن و هم به طور قابل توجهی بالا بودن نرخ بهره برداری از ظرفیت می  تواند نامطلوب در نظر گرفته شود.

پایین بودن نرخ بهره برداری از ظرفیت می تواندنشانه ای باشد  از استفاده ناکافی از منابع، تخصیص ناکارآمد منابع و پایین بودن بهره وری و نیاز به بهبود  در روش های تولید، منابع انسانی و یا جنبه های مختلف ازبرنامه های تجاری را آشکار می کند.

در سوی دیگر، اگر نرخ بهره برداری از ظرفیت یک شرکت  یا اقتصاد به طور قابل توجهی بالاتر از 100% باشد -یعنی بسیار بیش از حداکثر ظرفیت خود فعالیت کند- بدین معناست که ممکن است منابع خود را به سرعت تخلیه کند.

چه ارتباطی بین نرخ بهره برداری و قیمت ها وجود دارد؟

وقتی نرخ بهره برداری کاهش می یابد غالبا با کاهش قیمت ها همراه است ، زیرا کاهش نرخ بهره برداری در واقع به معنای کاهش تقاضا برای محصول است. نرخ بهره برداری از ظرفیت پایین می تواند منجر به بیکاری بالا شده و هشداری بر وقوع رکود اقتصادی باشد. 

از سوی دیگر ، وقتی تقاضا افزایش می یابد ، نرخ بهره برداری از ظرفیت  نیز بالا رفته و قیمت ها افزایش می یابد. افزایش نرخ بهره برداری از ظرفیت می تواند زمینه ساز وقوع تورم باشد.