Interest Rate

نرخ بهره چیست و چه تاثیری در بازارهای مالی دارد؟

نرخ بهره (Interest Rate) مبلغی است که  وام دهنده از وام گیرنده در ازای پرداخت وام دریافت می‌کند و غالبا درصدی از مبلغ کل وام است.  به علاوه، نرخ بهره به مبلغی که در بانک ها یا موسسات اعتباری  از طریق حساب های سپرده به دست می آید نیز اعمال شده و به شکل سود به دارندگان حساب پرداخت می شود.

نرخ بهره به این دلیل لحاظ می شود که از کاهش ارزش پول در آینده جلوگیری شود و این اطمینان را به وام دهنده می دهد که ارزش پولی که وام داده است در گذر زمان حفظ شده و کاهش نخواهد یافت. نرخ بهره را می توان به عنوان “هزینه پول” در نظر گرفت: هر چه نرخ بهره بالاتر باشد، پولی که وام گرفته‌اید را برایتان گران تر می کند.  از طرفی، وام گیرنده های با اعتبار بالاتر  نرخ بهره کمتری می پردازند و وام های با ریسک بالاتر، نرخ بهره بیشتری خواهند داشت.

نرخ بهره در دو مورد زیر بیشترین کاربرد را دارد:

• زمانی که فرد از بانک وام می گیرد و در ازای دریافت تسهیلات، موظف به پرداخت بهره به بانک می شود.
• زمانی که فرد  پول خود را در حساب پس انداز واریز کرده و در ازای سپرده  بانکی و مجوزی که به بانک برای استفاده از پول خود می دهد، از بانک سود دریافت می کند.

مفهوم نرخ بهره از دو منظر وام گیرنده و وام دهنده متفاوت است: نرخ بهره برای وام گیرنده هزینه بدهی و برای وام دهنده، نرخ بازدهی است.

انواع نرخ بهره کدامند؟

نرخ بهره به دو روش ساده و مرکب محاسبه می شود اگرچه، نرخ بهره اغلب وام ها به صورت ساده محاسبه می شود.

نرخ بهره ساده:

فرمول نرخ بهره ساده بسیار سرراست است و از ضرب چند فاکتور به دست می آید:

نرخ بهره ساده= مقدار اصل وام (یا سپرده بانکی)* نرخ بهره سالانه یا روزانه* زمان بازپرداخت (سالیانه یا روزانه)

مثال برای نرخ بهره ساده:

فرض کنید که یک وام 50 میلیون تومانی با نرخ بهره سالیانه 20% دریافت کرده اید. اگر توافق شما با بانک این باشد که وام را طی سه سال بازپرداخت کنید نرخ بهره ساده وام بانکی شما به شکل زیر محاسبه می شود:

نرخ بهره ساده= 50,000,000*20% *3 =30,000,000 تومان

در واقع شما  اگر یک وام 50 میلیون تومانی با نرخ بهره سالیانه 20 درصدی را از بانک خود دریافت کنید، بایستی طی سه سال مبلغ 80 میلیون تومان (50 میلیون اصل وام به علاوه 30 میلیون تومان بهره) را به بانک بازپرداخت کنید! از این مثال ساده می توانید به نحوه درآمدزایی بانک ها و موسسات پولی اعتباری  از اعطای وام های مختلف پی ببرید.

نرخ بهره مرکب:

محاسبه نرخ بهره مرکب پیچیده تر است و معمولا وقتی به کار می رود که پرداخت وام چندین سال طول بکشد و وام دهنده بخواهد که سود بیشتری از وام گیرنده دریافت کند. در این‌مورد وام گیرنده در سال اول اقساط وام به علاوه نرخ بهره را پرداخت کرده و در سالهای بعد،علاوه بر مبلغ اصلی وام  به سود انباشته سالهای قبل نیز نرخ بهره تعلق می گیرد.

در سمت مقابل، بهره مرکب برای دارندگان حساب پس انداز بسیار مطلوب تر است چرا که، سودی که در این حساب ها به دست می آید نیز مرکب می شود. 

نرخ بهره در هر کشور چگونه تعیین می‌شود؟

نرخ بهره را بانک مرکزی هر کشور و با توجه به عوامل مختلف تعیین می کند. از جمله مهمترین این عوامل تورم و رکود هستند:

وقتی تورم در جامعه افزایش می یابد، بانک مرکزی نرخ بهره را افزایش داده و در واقع هزینه استقراض را افزایش می دهد تا بتواند میزان نقدینگی را کنترل کرده وآن را کاهش دهد. بنابراین تمایل آحاد جامعه و شرکت ها به وام گرفتن کم شده و میزان نقدینگی در سطح جامعه کاهش می یابد. از طرفی بالا رفتن سود سپرده بانکی مردم را تشویق می کند که پول های خود را به بانک ها بسپارند.
از سوی دیگر، وقتی که اقتصاد راکد می شود، بانک مرکزی با کاهش نرخ بهره و هزینه های استقراض مردم را به وام گرفتن و مشارکت بیشتر در اقتصاد تشویق می کند. همچنین وقتی میزان سودی که به حساب های پس انداز تعلق می گیرد کاهش یابد، مردم تشویق می شوند که به سمت سرمایه گذاری های پرریسک تر  مانند خرید سهام بروند و در نتیجه اقتصاد رونق خواهد یافت.

 نرخ بهره منفی چیست؟

نرخ بهره منفی  (Negative interest rate)  به این مفهوم است که اگر بانک یا وام دهنده‌ای  بخواهد  به کسی وام بدهد،‌ باید یک مبلغ بیشتر هم به او بدهد تا تمایل پیدا کند آن وام را دریافت کند از سوی دسگر در شرایط نرخ بهره منفی سپرده‌گذار در بانک نه تنها با سپرده‌گذاری سودی دریافت نمی‌کند، باید مقداری هزینه نیز به بانک بپردازد تا بانک پول سپرده‌گذار را برایش نگهداری کند.

به عبارت دیگر، نرخ بهره منفی زمانی به وجود می‌آید که وام دادن برای بانک هزینه‌بر است و حتی هزینه نگهداری از پول مردم نیز به میزان قابل توجهی بالا است.

نرخ بهره منفی چه زمانی بوجود می‌آید؟

 وقتی شرایط اقتصادی بحرانی و نابسامان باشد، کشورها معمولا نرخ بهره منفی را اعمال می کنند تا افراد و سازمان‌ها، سرمایه‌ی خود را پیش خودشان نگه دارند و هزینه یا سرمایه‌گذاری نکنند تا بحران رفع شود. شرایط نرخ بهره منفی می‌تواند به رونق اقتصادی و شکوفایی کسب و کارها کمک کند زیرا قیمت تمام شده‌ی راه اندازی کسب و کار از طریق وام به شدت کاهش می‌یابد.