بازار واقعاً به کدام سمت میرود؟ و چگونه میتوان زودتر از دیگران این مسیر را تشخیص داد؟ این سوالی است که هر روز ذهن هزاران معاملهگر در فارکس و ارزهای دیجیتال را درگیر میکند. در بازارهای مالی همه چیز حول محور یک اصل کلیدی میچرخد و آن اصل چیزی نیست جز شناخت دقیق جهت حرکت قیمت. در نبود این شناخت، حتی پیچیدهترین تحلیلها هم به مسیرهای نادرست منتهی میشوند.
اندیکاتورهای تشخیص روند، به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای معاملاتی، نقش حیاتی در فیلتر کردن نوسانات کاذب و شناسایی روندهای پایدار ایفا میکنند.
در این مقاله به سراغ دقیقترین و معتبرترین اندیکاتورهای تشخیص روند در فارکس و کریپتو رفتهایم. ابزارهایی که نه تنها میان حرفهایها محبوب هستند، بلکه پایه و اساس بسیاری از استراتژیهای موفق در بازارهای پرنوسان امروزی به شمار میآیند.
اگر به این موضوع علاقمندید، تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
- واکنشپذیری اندیکاتورها به تایمفریم بستگی دارد. اندیکاتورهایی مثل MA در تایمفریمهای بالا روندهای کلی را بهتر نشان میدهند، اما در تایمفریمهای پایین ممکن است سیگنالهای کاذب بیشتری تولید کنند.
- تاخیر (Lag) در اندیکاتورهای روندگرا پدیدهای طبیعی است، اما استفاده از اندیکاتورهای ترکیبی مانند ترکیب روند با حجم میتواند در کاهش سیگنالهای دیرهنگام مؤثر باشد.
- فازهای روند شامل آغاز، شتابگیری و فرسایش است و اندیکاتورهایی مانند MACD میتوانند بهویژه در شناسایی فاز فرسایشی و ورود زودهنگام به معاملات برگشتی مفید باشند.
اندیکاتور تشخیص روند چیست و چرا اهمیت دارد؟
همانطور که در مقالهای در وبسایت Investopedia آمده است، اندیکاتور تشخیص روند (trend Indicator) از ابزارهای مهم تحلیل تکنیکال است که به معاملهگران کمک میکند تا جهت کلی حرکت یک بازار یا دارایی را شناسایی کرده و از آن پیروی کنند.
روند بازار نشاندهنده جهت حرکت صعودی یا نزولی قیمت است و شناسایی روند به تریدرها کمک میکند تا در زمان مناسب وارد بازار یا از آن خارج شوند که این میتواند شانس موفقیت را افزایش و ریسکها را کاهش دهد. |
این اندیکاتورها بسیار مهم هستند زیرا به معاملهگران این امکان را میدهند که تصمیمات آگاهانه بگیرند و مشخص کنند که آیا دارایی در حال صعود، نزول یا حرکت در وضعیت بدون روند است. همچنین، به کمک اندیکاتور تشخیص روند، تریدر میتواند در مورد اینکه آیا سطوح حمایت و مقاومت شکسته میشوند یا نه و اینکه آیا روند ادامه خواهد یافت یا احتمال برگشت روند وجود دارد تصمیمات درستتری بگیرند.
با تشخیص درست روند بازار، معاملهگران این امکان را خواهند داشت که در زمان رکود بازار به معاملهای وارد نشوند و در بازارهای رونددار، در جهت حرکت بازار پوزیشن بگیرند.
بهترین اندیکاتورهای تشخیص روند در بازار فارکس و ارز دیجیتال
چه در یک بازار پرنوسان و ناپایدار مثل بازار ارزهای دیجیتال و چه در بازار بزرگی مثل بازار فارکس، اندیکاتور تشخیص روند به معاملهگران کمک میکند تا روندها را شناسایی کرده و تصمیمات بهموقع و دقیق بگیرند.
در این مقاله، قصد داریم که با تعدادی از بهترین اندیکاتورهای تشخیص روند در بازارهای فارکس و ارز دیجیتال آشنا شویم. هدف ما در این مقاله، بررسی جز به جز این اندیکاتورها نیست، بلکه بررسی نحوه تشخیص روند توسط هر یک از آنها است.
اندیکاتورهای تشخیص روند که در این مقاله بررسی خواهیم کرد عبارتند از:
- اندیکاتور میانگین متحرک ساده (MA)؛
- اندیکاتور شاخص قدرت نسبی (RSI)؛
- اندیکاتور باند بولینگر (Bollinger Band)؛
- اندیکاتور مکدی (MACD)؛
- اندیکاتور حجم تعادلی (OBV)؛
- اندیکاتور پارابولیک سار (Parabolic SAR)؛
- اندیکاتور ایچیموکو (Ichimoku)؛
- اندیکاتور الیگیتور (Alligator).
اندیکاتور میانگین متحرک ساده (MA)
این اندیکاتور تشخیص روند، با محاسبه میانگین قیمت یک دارایی در یک دوره زمانی مشخص، روند کلی بازار را بهطور ساده و مؤثر نشان میدهد. به علاوه، با کمک شیب خط MA و کراس اورهای اندیکاتور مووینگ اوریج، میتوان دید بهتری از روند کلی بازار به دست آورد.
شیب خط مووینگ اوریج
شیب خط MA نشاندهنده قدرت و جهت روند است. برای تشخیص صعودی یا نزولی بودن روند، به زاویه و جهت خط میانگین متحرک توجه کنید. به این ترتیب که:
- اگر خط مووینگ اوریج به سمت بالا حرکت کند (شیب خط MA مثبت)، یعنی با یک روند صعودی و افزایش قیمتها مواجه هستیم. هرچه شیب خط بیشتر باشد، روند قویتر است.
- زمانی که خط MA به سمت پایین حرکت میکند (شیب خط MA منفی)، نشاندهنده یک روند نزولی و کاهش قیمتها است. شیب بیشتر خط به سمت پایین، نشاندهنده ضعف بیشتر در روند و احتمال ادامه روند نزولی است.

کراسهای مووینگ اوریج
کراسهای مووینگ به تقاطعهای میان دو میانگین متحرک با دورههای مختلف اشاره دارند. این کراسها معمولاً بهعنوان سیگنالهای تغییر روند استفاده میشوند و به معاملهگران کمک میکنند تا نقاط ورود و خروج مناسبی پیدا کنند.
رایجترین این تقاطعها شامل تقاطع طلایی و تقاطع مرگ هستند:
- کراس طلایی به زمانی اشاره دارد که میانگین متحرک کوتاهمدت (مثلا 50روزه)، میانگین متحرک بلندمدت (مثلا 200روزه) را از پایین به سمت بالا قطع کند. این کراس یک روند صعودی قوی را نشان میدهد و معمولاً بهعنوان فرصتی برای خرید در نظر گرفته میشود.
- کراس مرگ زمانی است که میانگین متحرک کوتاهمدت، میانگین متحرک بلندمدت را از بالا به سمت پایین قطع کند. این کراس یک روند نزولی را نشان میدهد و معمولاً بهعنوان سیگنالی برای فروش یا خروج از بازار تلقی میشود.

اندیکاتور شاخص قدرت نسبی (RSI)
شاخص قدرت نسبی (RSI) اندیکاتوری محبوب است که غالبا برای شناسایی و تخمین قدرت روندها به کار میرود. این شاخص بین 0 تا 100 نوسان میکند. RSI بالای 70 نشاندهنده اشباع خرید و زیر 30 نشاندهنده اشباع فروش در بازار است.
RSI به عنوان یک اندیکاتور تشخیص روند
همانطور که در مقاله RSI در وبسایت Investopedia نیز آورده شده است، RSI ابزاری کارآمد در تشخیص روند بازار است به این صورت که:
- قرائت بالای 50 معمولاً نشاندهنده یک روند صعودی؛
· و قرائت زیر 50 نشاندهنده یک روند نزولی است.

واگراییها در RSI
واگراییها زمانی رخ میدهند که قیمت یک دارایی در جهت مخالف با RSI حرکت میکند و ممکن است نشاندهنده معکوس یا تضعیف روند فعلی باشد. تفسیر واگراییهای RSI بدین صورت است که:
- واگرایی صعودی: زمانی اتفاق میافتد که قیمت پایینتر از پایینترین سطح قبلی قرار میگیرد، اما RSI بالاتر از پایینترین سطح قبلی است. ظهور واگرایی صعودی نشان میدهد که مومنتوم نزولی در حال ضعیف شدن است.

- واگرایی نزولی: زمانی رخ میدهد که قیمت بالاتر از بالاترین سطح قبلی قرار میگیرد، اما RSI پایینتر از بالاترین سطح قبلی است. واگرایی نزولی به این معنا است که مومنتوم صعودی ممکن است در حال کاهش باشد.

اندیکاتور باند بولینگر (Bollinger Bands)
اندیکاتور بولینگرباندز یک اندیکاتور تشخیص روند در تحلیل تکنیکال است. این اندیکاتور از یک میانگین متحرک 20 روزه و دو خط در بالا و پایین آن تشکیل شده است که به باندهای بولینگر معروف هستند.
تشخیص روند با استفاده از باندهای بولینگر
تشخیص روند با استفاده از بولینگر باندز به وسیله فاصله بین باندهای بالا و پایین و نحوه تغییرات قیمت نسبت به این باندها تحلیل میشود. در مقالهای در وبسایت Investopedia آمده است که:
- اگر قیمت به طور مکرر به باند بالایی برخورد کند، به معنای اشباع خرید و در نتیجه، احتمال کاهش قریب الوقوع قیمت است.
- در مقابل، برخورد مداوم قیمت به باند پایینی، به این معنا است که فروش بیش از حد انجام شده و هر آن امکان دارد که قیمت بالا برود.
تشخیص روند به کمک باز و بسته شدن باندهای بولینگر
به کمک تحلیل باز و بسته شدن باندهای بولینگر نیز میتوان روند فعلی و آینده بازار را تشخیص داد. نحوه تشخیص روند به صورت زیر است:
- هنگامیکه باندهای بولینگر باز میشوند، به این معنی است که نوسانات قیمت افزایش یافتهاند که میتواند نشاندهنده وجود یک روند قوی در بازار یا شروع آن باشد.
- هنگامیکه باندهای بولینگر به هم نزدیک میشوند، به این معنا است که نوسانات بازار کم شده است که میتواند به معنی یک دوره بدون روند و استراحت در بازار باشد.
فشردگی باندها معمولا پیش از شروع یک حرکت قوی در بازار دیده میشود. در این شرایط: - اگر قیمت از باند بالایی عبور کند، میتواند نشاندهنده آغاز یک روند صعودی باشد.
- اگر قیمت از باند پایینی عبور کند، ممکن است یک روند نزولی آغاز شود.

اندیکاتور مکدی (MACD)
اندیکاتور MACD یک اندیکاتور تشخیص روند و یکی از ابزارهای مفید برای شناسایی قدرت روند بازار است. در ادامه، با نحوه تشخیص روند بازار به کمک اندیکاتور مکدی آشنا میشویم.
کراس خط سیگنال در اندیکاتور مکدی
بنا به مقاله مکدی در وبسایت Babypips، وقتی خط MACD از خط سیگنال (یا خط صفر) عبور میکند، به عنوان سیگنال تغییر روند در نظر گرفته میشود.
کراس خط سیگنال میتواند به دو شکل صعودی و نزولی رخ دهد:
- کراس صعودی: زمانی که خط MACD خط سیگنال را از پایین به بالا قطع میکند، به معنی شروع یک روند صعودی است. کراس صعودی یعنی، فشار خرید در بازار افزایش یافته و قیمت ممکن است افزایش یابد.
- کراس نزولی: زمانی که خط MACD خط سیگنال را از بالا به پایین قطع میکند، به معنی شروع یک روند نزولی است. این سیگنال نشاندهنده افزایش فشار فروش است و به این معنی است که احتمال کاهش قیمت وجود دارد.

تشخیص روند به کمک هیستوگرام مکدی
هیستوگرام MACD یک نمودار میلهای است که در پایین چارت قیمت نمایش داده شده و تغییر در قدرت روند یا پایداری آن را به صورت بصری نشان میدهد. به طور خلاصه:
- بلندتر شدن هیستوگرام: نشاندهنده تقویت روند است (چه صعودی یا نزولی).
- کوتاهتر شدن هیستوگرام: نشاندهنده تضعیف روند و احتمال تغییر جهت روند است.
- هیستوگرام صفر: نشان دهنده اتمام روند یا تغییر در جهت آن است.
اندیکاتور حجم تعادلی (OBV)
اندیکاتور OBV به تریدرها کمک میکند که با رصد کردن تغییرات حجم معاملات، روندهای آینده بازار را پیشبینی کنند. نحوه تشخیص روند بازار به کمک اندیکاتور تشخیص روند OBV به شکل زیر است:
- روند صعودی: افزایش حجم معاملات و در نتیجه افزایش OBV، نشانهای از احتمال آغاز یک روند صعودی است؛
- روند نزولی: کاهش حجم معاملات و در نتیجه کاهش OBV، نشانهای از احتمال آغاز یک روند نزولی است.
- افزایش یا کاهش حجم در قیمت ثابت: اگر حجم به طور قابل توجهی افزایش یا کاهش یابد در حالی که قیمت ثابت است، این میتواند منجر به حرکت قیمتی تند به سمت بالا یا پایین شود.
تایید یا رد روند فعلی با OBV
میتوان از اندیکاتور حجم تعادلی OBV برای تایید یا رد روند فعلی استفاده کرد، به این شکل که:
- اگر با افزایش (یا کاهش) قیمت، OBV نیز افزایش (یا کاهش) یابد، روند فعلی تایید میشود.
- واگرایی بین OBV و قیمت ممکن است سیگنالی اولیه از تغییر روند باشد.

اندیکاتور پارابولیک سار (Parabolic SAR)
در اندیکاتور پارابولیک سار به عنوان یک اندیکاتور تشخیص روند، مکان نقاط SAR نسبت به کندلها بهعنوان سیگنال تغییر جهت روند عمل میکنند. نحوه تشخیص روند به کمک نقاط سار به شکل زیر است:
- روند صعودی: نقاط Parabolic SAR زیر قیمت قرار دارند و با افزایش قیمت، نقاط نیز به سمت بالا حرکت میکنند.
- روند نزولی: نقاط SAR بالای قیمت قرار دارند و با کاهش قیمت، این نقاط نیز به سمت پایین حرکت میکنند.
در اندیکاتور تشخیص روند پارابولیک سار، تغییر روند زمانی رخ میدهد که نقاط SAR از یک سمت قیمت به سمت دیگر منتقل شوند. در این شرایط، روند از صعودی به نزولی یا برعکس تغییر میکند.

اندیکاتور ایچیموکو (Ichimoku)
اندیکاتور ایچیموکو یکی از قدرتمندترین ابزارهای تحلیل تکنیکال است که برای شناسایی روند بازار، تعیین سطوح حمایت و مقاومت، و پیشبینی تغییرات احتمالی روند استفاده میشود. این اندیکاتور از پنج خط تشکیل شده است: تنکن سن، کیجون سن، چیکواسپن، سنکواسپن A و سنکواسپن B. فضای بین سنکواسپن A و B به عنوان ابر کومو شناخته میشود.
نحوه استفاده از ایچیموکو به عنوان اندیکاتور تشخیص روند به شرح زیر است:
روند صعودی
- اگر تنکانسن خط کیجونسن را از پایین به بالا قطع کرده و بالاتر از آن قرار گیرد و قیمت بالاتر از ابر کومو باشد، روند صعودی است.
- در صورتی که سنکواسپن A از سنکواسپنB عبور کرده و بالاتر از آن قرار گیرد، روند صعودی تایید میشود.

روند نزولی:
- اگر تنکانسن خط کیجونسن را از بالا به پایین قطع کرده و پایینتر از آن قرار گیرد و در همین حال، قیمت پایینتر از ابر کومو حرکت کند، روند نزولی است.
- در صورتی که سنکواسپن A از سنکواسپن B عبور کرده و پایینتر از آن قرار گیرد، روند نزولی تایید میشود.

- در بازار خنثی خطوط تنکانسن و کیجونسن به صورت مکرر به هم نزدیک میشوند و یا با هم برخورد میکنند و قیمت درون ابر کومو حرکت میکند. روند رنج به این معناست که به زودی شاهد تغییر روند در بازار خواهیم بود.

خروج قیمت از ابر کومو و تشخیص جهت تغییر روند بازار
خروج قیمت از ابر کومو یکی از سیگنالهای کلیدی در اندیکاتور ایچیموکو برای تشخیص تغییرات روند است، به این صورت که:
- اگر قیمت به سمت بالا از ابر کومو خارج شود، نشاندهنده آغاز روند صعودی و سیگنال خرید است.
- اگر قیمت از به سمت پایین از ابر کومو خارج شود، نشاندهنده آغاز روند نزولی و سیگنال فروش است.
- در بازار رنج، ممکن است که قیمت از ابر کومو خارج شود ولی دوباره وارد ابر شود. در چنین شرایطی، باید منتظر سیگنالهای بیشتر بود.
اندیکاتور الیگیتور (Alligator)
اندیکاتور تمساح آخرین اندیکاتور تشخیص روند است که در این مقاله به آن میپردازیم.
این اندیکاتور از سه خط تشکیل شده است:
- خط فک تمساح (Jaw)؛
- خط دندان تمساح (Teeth)؛
- خط لبهای تمساح (Lips).
نحوه استفاده از اندیکاتور الیگیتور برای تشخیص روند به شرح زیر است:
روند صعودی:
هر گاه لبهای تمساح بالاتر از خطوط دندان و فک تمساح قرار بگیرد، روند حرکت قیمت صعودی است. برای معتبر بودن روند صعودی، لبهای تمساح باید به وضوح بالاتر از سایر خطوط قرار داشته باشند.
روند نزولی:
هر گاه لبهای تمساح پایین تر از خطوط دندان و فک تمساح قرار بگیرد، روند حرکت قیمت نزولی است. برای معتبر بودن روند نزولی، لبهای تمساح باید به وضوح پایین تر از سایر خطوط قرار بگیرد.
اگر فاصله بین خطوط در اندیکاتور الیگیتور زیاد باشد، نشاندهنده قدرت روند است و خطوط نزدیک به هم، نشاندهنده ضعف روند یا بازار خنثی هستند.

فاز بیحرکتی یا خواب تمساح (بسته بودن خطوط):
زمانی که سه خط بسیار نزدیک به هم قرار بگیرند و به اصطلاح تمساح “خوابیده” باشد، به این معنا است که با یک بازار بدون روند (خنثی) روبرو هستیم. در این شرایط، باید از ورود به بازار اجتناب کرد، زیرا روند مشخصی وجود ندارد.

کدام اندیکاتور برای تشخیص روند بهتر است؟
هر کدام از اندیکاتورهایی که در این مقاله بررسی کردیم، ویژگیها و کاربردهای خاص خود را دارند که ممکن است در شرایط مختلف بازار بهتر عمل کنند و یا برای استراتژیهای معاملاتی خاص، مناسبتر باشند. در جدول زیر، مقایسهای مختصر از اندیکاتورهای مختلف از نظر دقت، سرعت واکنش، سادهفهم بودن، و نوع بازار مناسب انجام شده است:
اندیکاتور | دقت | سرعت واکنش | ساده فهم بودن | نوع بازار مناسب |
---|---|---|---|---|
مووینگ اوریج | متوسط | کند | بسیار ساده | بازار رونددار |
مکدی (MACD) | خوب | متوسط | متوسط | بازار رونددار |
RSI | متوسط | سریع | بسیار ساده | بازار نوسانی |
الیگیتور | خوب | متوسط | متوسط | بازار رونددار |
بولینگر باندز | خوب | متوسط | ساده | بازار نوسانی |
ایچیموکو | عالی | کند | پیچیده | بازار رونددار و نوسانی |
پارابولیک سار | خوب | سریع | ساده | بازار رونددار |
حجم تعادلی (OBV) | متوسط | سریع | ساده | بازار رونددار و نوسانی |
با توجه به ویژگیهای خاص هر اندیکاتور، انتخاب بهترین اندیکاتور تشخیص روند بستگی زیادی به استراتژی معاملاتی شما و نوع بازاری دارد که در آن فعالیت میکنید. بنابراین، پیشنهاد میشود که هر تریدر با توجه به نیاز و استراتژی خود، از اندیکاتور مناسب استفاده کند.
نکات کلیدی در استفاده از اندیکاتورهای تشخیص روند
در استفاده از هر اندیکاتور تشخیص روند، توجه به چند نکته کلیدی مهم، به شما کمک خواهد کرد تا از اندیکاتورها به شکل موثرتری استفاده کنید و از تصمیمگیریهای اشتباه جلوگیری کنید. از جمله اینکه:
از اندیکاتورها به تنهایی استفاده نکنید
دقت کنید که هر اندیکاتور نقاط قوت و ضعف خود را دارد و ممکن است در برخی شرایط بازار سیگنالهای کاذب بدهد. بهترین راه برای اطمینان از صحت سیگنالها، ترکیب اندیکاتورها با پرایس اکشن است. این ترکیب به شما کمک میکند تا روند را دقیقتر شناسایی کنید و سیگنالهای معتبرتری دریافت کنید. به علاوه، تایید گرفتن از ابزارهای دیگر مانند حجم معاملات (Volume) یا مقدار نوسانات (Volatility) نیز بسیار مفید است.
در انتخاب تایم فریم مناسب دقت کنید
تایم فریم (بازه زمانی) که برای تجزیه و تحلیل انتخاب میکنید، تأثیر زیادی بر نتایج اندیکاتورها دارد. در تایمفریمهای کوتاهمدت، سیگنالها سریعتر و بیشتر خواهند بود، اما ممکن است نوسانات زیاد و سیگنالهای کاذب هم وجود داشته باشد.
در تایمفریمهای بلندمدت، اندیکاتورها ممکن است سیگنالهای دقیقتری ارائه دهند، زیرا این تایمفریمها معمولاً کمتر تحت تأثیر نوسانات کوتاهمدت قرار میگیرند.
شرایط بازار را در نظر بگیرید
دقت کنید که بازار رونددار، نوسانی یا خنثی است. اغلب اندیکاتورها در بازارهای رونددار مناسب هستند، اما در بازارهای نوسانی و بدون روند امکان ارسال سیگنالهای زیاد و اشتباه بیشتر میشود.
به نوع دارایی و بازاری که در آن معامله میکنید دقت کنید
نوع دارایی (مثل ارز، سهام، کالا، یا کریپتوکارنسی) در انتخاب اندیکاتورها مؤثر است. برخی اندیکاتورها ممکن است در یک دارایی خاص بهتر عمل کنند. به عنوان مثال، از بهترین اندیکاتورهای تشخیص روند در بازار ارز دیجیتال میتوان به RSI و مکدی اشاره کرد، در حالیکه برای سهام و کالاها، اندیکاتورهایی مانند مووینگ اوریج و ایچیموکو برای شناسایی روند بلندمدت مفیدتر هستند.
نکات کاربردی برای تریدرهای تازهکار
- با اندیکاتورهای ساده و قابل فهم تر مثل مووینگ اوریج و RSI شروع کنید.
- بیشتر بر روندهای قوی تمرکز کنید و از اندیکاتورهای تشخیص روند مثل مکدی استفاده کنید.
- در همه حال، حتی اگر سیگنالهای قوی دریافت میکنید از مدیریت ریسک و استاپ لاس (Stop Loss) استفاده کنید تا از ضررهای بزرگ جلوگیری کنید.
- قبل از انجام معاملات واقعی، از حسابهای دمو برای تمرین استفاده کنید تا با اندیکاتورها و نحوه تحلیل بازار آشنا شوید.
نتیجهگیری
در دنیای معاملهگری، تشخیص روند تنها یک مهارت فنی نیست، بلکه پایهایترین عنصر برای ساختن استراتژیهای پایدار و سودآور است. اندیکاتورهای تشخیص روند در فارکس و ارز دیجیتال، نه برای پیشبینی آینده، بلکه برای تفسیر هوشمندانه گذشته و درک آنچه در حال وقوع است طراحی شدهاند. هر اندیکاتور، از میانگینهای متحرک گرفته تا ADX و ایچیموکو، روشی متفاوت برای خواندن جریان بازار ارائه میدهد. با این حال، قدرت واقعی زمانی نمایان میشود که این ابزارها در کنار هم و در چارچوب یک سیستم تحلیلی منسجم استفاده شوند.
در پایان، یادآوری این نکته ضروری است که هیچ کدام از اندیکاتورهای تشخیص روند، بر دیگر اندیکاتورها برتری ندارند. آنچه لازم است همواره در نظر داشته باشیم این نکته است که بهترین اندیکاتور برای هر تریدر متفاوت است و بایستی بسته به سبک، استراتژی معاملاتی و شرایط بازار انتخاب شود.