ظهور علوم غیرمتمرکز (DeSci) چگونه علوم سنتی را متحول میکند؟
خرداد 9, 1403
آشنایی با مفهوم علوم غیرمتمرکز و اصول اساسی این فناوری :
ظهور علوم غیرمتمرکز (DeSci) به عنوان یک پدیده‌ی نوظهور، میتواند تأثیر عمیقی بر نحوه‌ی انجام تحقیقات علمی و انتشار نتایج آنها بگذارد. علوم غیرمتمرکز (DeSci) که با به‌کارگیری فناوری بلاکچین، هوش مصنوعی و سایر ابزارهای دیجیتال غیرمتمرکز پدید آمده است، در حال دگرگونی بنیادی در نحوه انجام، انتشار و مالکیت تحقیقات علمی است. این حوزه نوظهور، با کنار گذاشتن ساختارهای سنتی متمرکز، وعده می‌دهد که علم را فراگیرتر، دموکراتیک‌تر و کارآمدتر کند. در این مقاله، به بررسی چگونگی تحول علوم سنتی توسط DeSci می‌پردازیم و به مزایا و چالش‌های پیش روی آن می‌نگریم؛ اما ابتدا لازم است تا با برخی از پیش‌نیاز های این مقوله آشنا شویم.
Table of Contents
آشنایی با فناوری "توزیع شده (decentralization technology)" و کاربرد های آن در زمینه ی علوم‌غیر‌متمرکز (DeSci) :
فناوری توزیع شده (Decentralization Technology) به سیستمی اشاره دارد که در آن داده‌ها و اطلاعات به جای تمرکز در یک نقطه مرکزی، بین چندین نقطه توزیع می‌شوند. این فناوری بر اساس شبکه‌های همتا به همتا (P2P) عمل میکند و از بلاکچین به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای خود استفاده میکند. این فناوری به دلیل امنیت بالا، کاهش وابستگی به واسطه‌ها و افزایش شفافیت، به سرعت در حال گسترش است.
در زمینه علوم غیرمتمرکز (DeSci)، فناوری توزیع شده نقش حیاتی ایفا میکند. یکی از کاربردهای اصلی آن، ایجاد شفافیت در فرآیندهای علمی است. با استفاده از بلاکچین، تمام مراحل تحقیق از جمع‌آوری داده‌ها تا تحلیل و انتشار نتایج، به صورت شفاف و غیرقابل تغییر ثبت می‌شوند. این امر میتواند اعتماد به نتایج علمی را افزایش دهد و مشکلاتی مانند تقلب و دستکاری داده‌ها را کاهش دهد. علاوه بر این، فناوری توزیع شده میتواند هزینه‌های انتشار مقالات علمی را کاهش داده و دسترسی آزاد به اطلاعات را تسهیل کند. این موضوع به ویژه برای محققان در کشورهای در حال توسعه اهمیت دارد که ممکن است به منابع مالی محدودی دسترسی داشته باشند.
یکی دیگر از کاربردهای مهم فناوری توزیع شده در DeSci، تسهیل همکاری‌های بین‌المللی است. پلتفرم‌های غیرمتمرکز امکان تبادل داده‌ها و نتایج پژوهش‌ها را به صورت امن و سریع فراهم می‌کنند، بدون نیاز به واسطه‌های پیچیده و پرهزینه. این امر میتواند به ایجاد شبکه‌های جهانی از محققان منجر شود که به صورت مؤثرتری به تبادل دانش و توسعه‌ی مشترک پروژه‌های علمی بپردازند. همچنین، فناوری توزیع شده میتواند مدیریت مالکیت معنوی را بهبود بخشد. با استفاده از قراردادهای هوشمند، پاداش‌ها و اعتبارات علمی به صورت خودکار و عادلانه به محققان تخصیص داده می‌شود، که انگیزه‌ای قوی برای انجام پژوهش‌های با کیفیت و نوآورانه ایجاد میکند. به طور کلی، فناوری توزیع شده با ارائه راهکارهای نوین و کارآمد، میتواند تحولاتی عمده در نحوه‌ی انجام و مدیریت تحقیقات علمی ایجاد کند. این فناوری با افزایش شفافیت، کاهش هزینه‌ها، تسهیل همکاری‌ها و بهبود مدیریت مالکیت معنوی، میتواند به پیشرفت‌های علمی بیشتری منجر شود و علوم غیرمتمرکز را به یک واقعیت عملی و مؤثر تبدیل کند.
آشنایی با تکنولوژی بلاکچین و کاربرد های آن در زمینه ی علوم غیرمتمرکز (DeSci) :
تکنولوژی بلاکچین (Blockchain Technology) یک سیستم توزیع‌شده و غیرمتمرکز است که به منظور ثبت و ذخیره‌سازی اطلاعات به صورت امن و شفاف طراحی شده است. در بلاکچین، داده‌ها در قالب بلوک‌هایی ذخیره می‌شوند که به صورت زنجیره‌وار به یکدیگر متصل هستند. هر بلوک شامل مجموعه‌ای از تراکنش‌ها یا داده‌ها است و دارای یک هش منحصر به فرد است که به بلوک قبلی پیوند داده شده است. این ساختار زنجیره‌ای و استفاده از رمزنگاری پیشرفته، بلاکچین را بسیار امن و مقاوم در برابر تغییرات و دستکاری میکند. یکی از ویژگی‌های کلیدی بلاکچین، شفافیت آن است؛ به این معنا که تمامی تراکنش‌ها و تغییرات به طور عمومی قابل مشاهده و بررسی هستند.
در زمینه علوم غیرمتمرکز (DeSci)، بلاکچین کاربردهای متعددی دارد که میتواند نحوه انجام تحقیقات علمی و انتشار نتایج آنها را بهبود بخشد. یکی از مهم‌ترین کاربردهای بلاکچین در DeSci، افزایش شفافیت و اعتماد در فرآیندهای علمی است. با استفاده از بلاکچین، تمام مراحل تحقیق از جمع‌آوری داده‌ها تا تحلیل و انتشار نتایج به طور شفاف و غیرقابل تغییر ثبت می‌شوند. این امر میتواند اعتماد به نتایج علمی را افزایش داده و از مشکلاتی مانند تقلب و دستکاری داده‌ها جلوگیری کند. به این ترتیب، بلاکچین میتواند به عنوان یک ابزار قدرتمند برای تضمین صحت و اصالت نتایج علمی عمل کند.
کاربرد دیگر بلاکچین در DeSci، کاهش هزینه‌های مرتبط با انتشار مقالات علمی و دسترسی به اطلاعات است. در سیستم‌های سنتی، انتشار مقالات علمی معمولاً با هزینه‌های بالایی همراه است که میتواند مانعی برای محققان به ویژه در کشورهای در حال توسعه باشد. با استفاده از بلاکچین، امکان انتشار مقالات به صورت غیرمتمرکز و با هزینه‌های کمتر فراهم می‌شود. همچنین، بلاکچین میتواند دسترسی آزاد به اطلاعات علمی را تسهیل کند و موجب گسترش دانش در سطح جهانی شود.
بلاکچین همچنین میتواند همکاری‌های بین‌المللی را در حوزه علم تسهیل کند. پلتفرم‌های مبتنی بر بلاکچین امکان تبادل امن و سریع داده‌ها و نتایج پژوهش‌ها را بین محققان در سراسر جهان فراهم می‌کنند. این امر میتواند به ایجاد شبکه‌های جهانی از محققان منجر شود که به صورت مؤثرتری به تبادل دانش و توسعه مشترک پروژه‌های علمی بپردازند. علاوه بر این، بلاکچین میتواند مدیریت مالکیت معنوی را بهبود بخشد و با استفاده از قراردادهای هوشمند، پاداش‌ها و اعتبارات علمی را به صورت خودکار و عادلانه به محققان تخصیص دهد.
در مجموع، تکنولوژی بلاکچین با ارائه راهکارهای نوین و کارآمد، میتواند تحولاتی عمده در نحوه انجام و مدیریت تحقیقات علمی ایجاد کند. این فناوری با افزایش شفافیت، کاهش هزینه‌ها، تسهیل همکاری‌ها و بهبود مدیریت مالکیت معنوی، میتواند به پیشرفت‌های علمی بیشتری منجر شود و علوم غیرمتمرکز را به یک واقعیت عملی و مؤثر تبدیل کند.
آشنایی با تکنولوژی هوش‌مصنوعی (AI) و کاربرد های آن در زمینه ی علوم غیرمتمرکز (DeSci) :
تکنولوژی هوش‌مصنوعی (Artificial Intelligence یا AI) به سیستم‌ها و الگوریتم‌هایی اطلاق می‌شود که قادر به انجام وظایف و فرآیندهایی هستند که به طور معمول نیاز به هوش انسانی دارند. این وظایف شامل یادگیری، استدلال، حل مسئله، درک زبان طبیعی و شناسایی الگوها می‌باشد. AI با استفاده از داده‌ها و الگوریتم‌های پیچیده، میتواند به تحلیل و پیش‌بینی‌های دقیق و خودکار بپردازد. یادگیری ماشین (Machine Learning) و یادگیری عمیق (Deep Learning) دو زیرشاخه مهم AI هستند که به سیستم‌ها امکان می‌دهند از تجربیات گذشته بیاموزند و عملکرد خود را بهبود بخشند.
در زمینه علوم غیرمتمرکز (DeSci)، تکنولوژی هوش‌مصنوعی نقش مهمی در بهبود کارایی و دقت فرآیندهای علمی دارد. یکی از کاربردهای اصلی AI در DeSci، تحلیل داده‌های علمی است. حجم عظیمی از داده‌های تولید شده در تحقیقات علمی نیاز به تحلیل دقیق و سریع دارند که AI میتواند با استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته، این تحلیل‌ها را به صورت خودکار و با دقت بالا انجام دهد. این امر میتواند به کشف الگوها و روندهای جدید در داده‌ها منجر شود که ممکن است از دید محققان انسانی پنهان بماند.
AI همچنین میتواند در بهبود فرایندهای انتشار و ارزیابی مقالات علمی نقش داشته باشد. سیستم‌های مبتنی بر هوش‌مصنوعی می‌توانند مقالات علمی را بررسی کرده و با استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته، کیفیت و اصالت آنها را ارزیابی کنند. این موضوع میتواند به کاهش تقلب‌های علمی و افزایش شفافیت و اعتماد در جامعه علمی کمک کند. علاوه بر این، AI میتواند در فرایند داوری مقالات علمی نیز موثر باشد، به طوری که مقالات را به صورت سریع‌تر و با دقت بیشتر مورد بررسی قرار دهد.
یکی دیگر از کاربردهای AI در DeSci، تسهیل همکاری‌های بین‌المللی و چندرشته‌ای است. سیستم‌های هوش‌مصنوعی می‌توانند به شناسایی پژوهشگران با علایق و تخصص‌های مشابه کمک کنند و زمینه‌ساز همکاری‌های جدید شوند. این سیستم‌ها می‌توانند با تحلیل داده‌های منتشر شده و پروفایل‌های پژوهشی، پیشنهاداتی برای همکاری‌های مشترک ارائه دهند که به گسترش شبکه‌های علمی و افزایش بهره‌وری تحقیقات منجر می‌شود. همچنین، AI میتواند به محققان کمک کند تا به منابع و داده‌های مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند و از نتایج تحقیقات پیشین برای پیشبرد پژوهش‌های خود استفاده کنند.
به طور کلی، تکنولوژی هوش‌مصنوعی با ارائه ابزارهای پیشرفته برای تحلیل داده‌ها، بهبود فرایندهای انتشار و ارزیابی مقالات علمی، و تسهیل همکاری‌های پژوهشی، میتواند نقش مهمی در تحول و پیشرفت علوم غیرمتمرکز (DeSci) ایفا کند. AI با افزایش دقت، سرعت و شفافیت در تحقیقات علمی، میتواند به گسترش دانش و بهبود نتایج علمی کمک کند و بدین ترتیب، به تحقق اهداف علوم غیرمتمرکز کمک شایانی نماید.
آشنایی یا علوم غیرمتمرکز(DeSci) و اصول اساسی آن:
علوم‌غیر‌متمرکز (Decentralized Science یا DeSci) به استفاده از فناوری‌های غیرمتمرکز مانند بلاکچین و قراردادهای هوشمند برای بهبود فرآیندهای علمی، از تحقیق و جمع‌آوری داده‌ها تا انتشار و دسترسی به نتایج، اشاره دارد. DeSci با بهره‌گیری از این فناوری‌ها، هدف افزایش شفافیت، کاهش هزینه‌ها، تسهیل همکاری‌ها، و ارتقاء اعتماد در تحقیقات علمی را دنبال میکند. به عبارت دیگر، DeSci تلاش میکند تا مشکلات موجود در علوم سنتی را با استفاده از نوآوری‌های فناورانه برطرف کند و یک بستر باز، قابل اعتماد و کارآمد برای جامعه علمی فراهم آورد. به صورت کلی مفاهیم و اصول اساسی علوم‌غیر‌متمرکز (DeSci) را میتوان به شرح زیر نام برد:
- شفافیت: با استفاده از بلاکچین، تمامی مراحل تحقیق از جمع‌آوری داده‌ها تا انتشار نتایج به صورت شفاف و غیرقابل تغییر ثبت می‌شوند. این امر به افزایش اعتماد به نتایج علمی کمک میکند.
- دسترسی آزاد: DeSci به دنبال کاهش هزینه‌ها و افزایش دسترسی به اطلاعات علمی است. با استفاده از پلتفرم‌های غیرمتمرکز، مقالات و داده‌های علمی به صورت آزاد و بدون نیاز به پرداخت هزینه‌های بالا منتشر می‌شوند.
- همکاری جهانی: فناوری‌های غیرمتمرکز امکان همکاری آسان‌تر بین محققان در سراسر جهان را فراهم می‌کنند. پلتفرم‌های دیجیتال امکان تبادل سریع و امن داده‌ها و نتایج پژوهش‌ها را بدون واسطه‌های پیچیده فراهم می‌کنند.
- مدیریت مالکیت معنوی: در DeSci، محققان می‌توانند مالکیت معنوی پژوهش‌های خود را به طور دقیق‌تر و منصفانه‌تری مدیریت کنند. قراردادهای هوشمند می‌توانند پاداش‌ها و اعتبارات علمی را به صورت خودکار و شفاف تخصیص دهند.
علوم غیرمتمرکز (DeSci) چگونه میتواند علوم سنتی را متحول کند؟
همانطور که گفته شد علوم غیرمتمرکز (DeSci) به معنای استفاده از فناوری‌های بلاکچین و مفاهیم مرتبط با آن برای تغییر و بهبود فرآیندهای علمی است. این رویکرد جدید به دنبال حل مشکلات ساختاری و عملیاتی است که در علوم سنتی وجود دارد. در ادامه، به بررسی چگونگی تحول علم سنتی به واسطه DeSci خواهیم پرداخت.
1 . تأمین مالی پژوهش‌های علمی:
در مدل سنتی، تأمین مالی پژوهش‌های علمی به طور عمده از طریق نهادهای دولتی، شرکت‌های خصوصی و مؤسسات خیریه انجام می‌شود. این منابع مالی اغلب محدودیت‌هایی دارند و محققان برای دریافت آنها باید فرآیندهای طولانی و پیچیده‌ای را طی کنند. در مقابل، DeSci از فناوری بلاکچین برای ایجاد پلتفرم‌های تأمین مالی غیرمتمرکز استفاده میکند که به محققان امکان می‌دهد به صورت مستقیم از جامعه و علاقه‌مندان به علم حمایت مالی دریافت کنند. این مدل، شفافیت بیشتری دارد و امکان مشارکت گسترده‌تری را فراهم میکند.
2 . انتشار و دسترسی به نتایج علمی:
انتشار مقالات علمی در مدل سنتی معمولاً از طریق مجلات علمی معتبر صورت می‌گیرد. این موضوع باعث محدودیت دسترسی به دانش علمی می‌شود. DeSci با استفاده از فناوری‌های بلاکچین و قراردادهای هوشمند، پلتفرم‌های انتشار علمی غیرمتمرکز ایجاد کرده است که در آنها مقالات به صورت آزاد و رایگان در دسترس عموم قرار می‌گیرند. این روش علاوه بر افزایش دسترسی، به کاهش هزینه‌های انتشار و افزایش شفافیت کمک میکند.
3 . اعتبارسنجی و ارزیابی پژوهش‌ها:
در مدل سنتی، ارزیابی و اعتبارسنجی پژوهش‌ها توسط گروه کوچکی از داوران ناشناس انجام می‌شود که ممکن است به تعصبات و تضاد منافع منجر شود. DeSci با بهره‌گیری از مکانیسم‌های اعتبارسنجی غیرمتمرکز، ارزیابی پژوهش‌ها را به جامعه علمی بزرگتری واگذار میکند. این مکانیسم‌ها شامل استفاده از توکن‌ها برای ارزیابی و تأیید مقالات می‌باشند که به کاهش تعصبات و افزایش کیفیت ارزیابی‌ها کمک می‌کنند.
4 . مالکیت فکری و حقوق نویسندگان:
مالکیت فکری و حقوق نویسندگان در علم سنتی گاهی مبهم و پیچیده است. DeSci از طریق استفاده از توکن‌های غیرمثلی (NFT) برای ثبت و اثبات مالکیت فکری، شفافیت و حفاظت بیشتری از حقوق نویسندگان ایجاد میکند. این توکن‌ها به نویسندگان اجازه می‌دهند که مالکیت فکری خود را به صورت دیجیتال ثبت و از آن محافظت کنند.
5 . همکاری‌های علمی و شبکه‌سازی:
در مدل سنتی، همکاری‌های علمی و شبکه‌سازی معمولاً به واسطه کنفرانس‌ها، کارگاه‌ها و ارتباطات شخصی انجام می‌شود که محدودیت‌های جغرافیایی و هزینه‌های بالایی دارد. DeSci با استفاده از پلتفرم‌های غیرمتمرکز، امکان همکاری و شبکه‌سازی جهانی را بدون محدودیت‌های مذکور فراهم میکند. این پلتفرم‌ها به محققان اجازه می‌دهند تا به راحتی با همتایان خود در سراسر جهان ارتباط برقرار کرده و پروژه‌های مشترک را پیش ببرند.
6 . تجاری‌سازی نتایج علمی:
در مدل سنتی، تجاری‌سازی نتایج علمی اغلب به واسطه شرکت‌ها و نهادهای واسطه انجام می‌شود که ممکن است به کاهش سهم محققان از سود حاصل از نتایج پژوهش منجر شود. DeSci با استفاده از قراردادهای هوشمند و توکن‌های قابل معامله، امکان تجاری‌سازی مستقیم نتایج علمی را فراهم میکند. این روش به محققان اجازه می‌دهد تا بدون واسطه‌گری، نتایج تحقیقات خود را به بازار عرضه کنند و سهم بیشتری از درآمد حاصل را به دست آورند.
7 . شفافیت و جلوگیری از تخلفات علمی:
در مدل سنتی، تخلفات علمی نظیر جعل داده‌ها، سرقت ادبی و گزارش‌های نادرست ممکن است به دلیل فقدان شفافیت و نظارت کافی رخ دهد. DeSci با استفاده از بلاکچین، تمامی داده‌ها و فرآیندهای پژوهشی را به صورت شفاف و تغییرناپذیر ثبت میکند. این شفافیت، تخلفات علمی را به حداقل می‌رساند و اعتماد به نتایج علمی را افزایش می‌دهد.
8 . مشارکت عمومی و علوم شهروندی(Citizen Science):
یکی از ویژگی‌های مهم DeSci، امکان مشارکت عمومی و تقویت علوم شهروندی است. در مدل سنتی، علوم شهروندی اغلب محدود به پروژه‌های کوچک و غیررسمی است. DeSci با استفاده از فناوری‌های بلاکچین، پلتفرم‌هایی ایجاد میکند که در آنها شهروندان می‌توانند به صورت فعال در پروژه‌های علمی مشارکت کنند، داده‌های خود را به اشتراک بگذارند و در تصمیم‌گیری‌های علمی سهیم باشند. این رویکرد، به گسترش دامنه پژوهش‌ها و افزایش تعامل بین علم و جامعه کمک میکند. علوم شهروندی (Citizen Science) به معنای مشارکت عمومی در انجام و پیشبرد پژوهش‌های علمی است. در این رویکرد، افراد غیرمتخصص یا شهروندان عادی در فرآیندهای مختلف علمی از جمع‌آوری داده‌ها گرفته تا تحلیل و تفسیر نتایج مشارکت می‌کنند. علوم شهروندی میتواند در حوزه‌های مختلفی از جمله زیست‌شناسی، نجوم، هواشناسی، و حتی علوم اجتماعی به کار گرفته شود.
9 . مدیریت داده‌ها و دسترسی باز:
در علم سنتی، داده‌های پژوهشی معمولاً در دسترس عموم قرار نمی‌گیرند و تنها به محققان خاصی محدود میشدند. DeSci با تکیه بر اصول دسترسی باز، پلتفرم‌هایی ایجاد میکند که در آنها داده‌های علمی به صورت آزاد و شفاف در دسترس همه قرار می‌گیرند. این رویکرد، علاوه بر افزایش شفافیت، امکان استفاده مجدد و تحلیل داده‌ها توسط پژوهشگران دیگر را فراهم میکند و به تسریع پیشرفت‌های علمی کمک می‌نماید.
10 . توزیع منابع:
در مدل سنتی، مدیریت منابع و تخصیص بودجه‌های پژوهشی به صورت متمرکز انجام می‌شود که ممکن است به نابرابری و هدررفت منابع منجر شود. DeSci با استفاده از سیستم‌های توزیع منابع غیرمتمرکز، تخصیص بودجه‌ها و منابع را به صورت عادلانه‌تر و کارآمدتر انجام می‌دهد. این روش، به کاهش نابرابری‌ها و افزایش کارایی در استفاده از منابع علمی منجر می‌شود.
معرفی تعدادی از برترین پلتفرم های علوم غیرمتمرکز (DeSci):
علوم غیرمتمرکز با استفاده از فناوری بلاکچین و قراردادهای هوشمند، پلتفرم‌هایی را ایجاد کرده که هدف آنها بهبود و تحول فرآیندهای علمی است. در زیر تعدادی از پلتفرم‌های برجسته DeSci معرفی و توضیح داده شده‌اند:
1 . Molecule :
Molecule یک پلتفرم DeSci است که به محققان کمک میکند تا پروژه‌های خود را به صورت مستقیم و شفاف تأمین مالی کنند. این پلتفرم از فناوری بلاکچین برای ایجاد یک بازار غیرمتمرکز استفاده میکند که در آن پژوهشگران می‌توانند نتایج تحقیقات خود را به عنوان توکن‌های قابل معامله عرضه کنند. Molecule همچنین به تجاری‌سازی نتایج علمی و تسهیل همکاری‌های بین‌المللی کمک میکند.
2 . DeSci Foundation:
DeSci Foundation یک سازمان غیرانتفاعی است که به ترویج و توسعه اصول علوم غیرمتمرکز اختصاص دارد. این بنیاد با ایجاد یک شبکه از محققان، نهادهای علمی و شرکت‌های فناوری، به حمایت از پروژه‌های علمی غیرمتمرکز و تأمین منابع مالی لازم برای آنها می‌پردازد. این سازمان همچنین به تدوین استانداردها و رویه‌های بهترین عمل در زمینه علوم غیرمتمرکز کمک میکند.
3 . ResearchHub:
ResearchHub یک پلتفرم آنلاین است که هدف آن تسهیل اشتراک‌گذاری دانش و همکاری‌های علمی بین پژوهشگران است. این پلتفرم از توکن‌های دیجیتال برای تشویق کاربران به اشتراک‌گذاری مقالات، داده‌ها و نتایج پژوهش‌های خود استفاده میکند. ResearchHub با فراهم کردن ابزارهای همکاری و نقد علمی، به بهبود کیفیت و شفافیت تحقیقات کمک میکند.
4 . Artizen:
Artizen یک پلتفرم تأمین مالی جمعی برای پروژه‌های علمی و هنری است که از فناوری بلاکچین برای ایجاد شفافیت و اعتماد استفاده میکند. این پلتفرم به محققان و هنرمندان امکان می‌دهد تا پروژه‌های خود را به صورت مستقیم به جامعه عرضه کنند و از حمایت مالی علاقه‌مندان بهره‌مند شوند. Artizen همچنین به حفاظت از حقوق مالکیت فکری و تجاری‌سازی نتایج پروژه‌ها کمک میکند.
5 . VitaDAO:
VitaDAO یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز (DAO) است که به تحقیقات مرتبط با طول عمر و سلامت انسان می‌پردازد. اعضای VitaDAO می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های مربوط به تأمین مالی و اجرای پروژه‌های علمی شرکت کنند. این پلتفرم از توکن‌های بومی برای مدیریت و پاداش‌دهی به اعضا استفاده میکند و به تسهیل همکاری‌ها و تجاری‌سازی نتایج علمی در حوزه سلامت و طول عمر کمک می‌نماید.
6 . IQ.Wiki:
IQ.Wiki، که قبلاً به عنوان Everipedia شناخته می‌شد، یک پلتفرم دانش‌نامه مبتنی بر بلاکچین است. این پلتفرم از فناوری بلاکچین و توکن‌های رمزنگاری برای ایجاد یک محیط دانش‌نامه‌ای غیرمتمرکز و شفاف استفاده میکند. IQ.Wiki به کاربران اجازه می‌دهد تا مقالات علمی و محتوای دانشی خود را ایجاد، ویرایش و منتشر کنند، در حالی که از سیستم پاداش‌دهی توکنی برای تشویق به مشارکت و حفظ کیفیت مقالات استفاده میکند. شفافیت و تغییرناپذیری داده‌ها در بلاکچین تضمین میکند که اطلاعات معتبر و قابل اطمینان باقی می‌مانند.
7 . OpScientia:
OpScientia یک پروژه DeSci است که هدف آن بازتعریف فرآیندهای علمی از طریق استفاده از بلاکچین و هوش مصنوعی است. این پلتفرم به پژوهشگران امکان می‌دهد تا داده‌های علمی خود را به صورت غیرمتمرکز و امن ذخیره کنند و با استفاده از قراردادهای هوشمند، نتایج پژوهش‌های خود را به اشتراک بگذارند. OpScientia به دنبال ایجاد یک اکوسیستم علمی باز و شفاف است که در آن محققان، دانشمندان و علاقه‌مندان به علم می‌توانند به راحتی به داده‌ها و نتایج پژوهشی دسترسی پیدا کنند و در پروژه‌های علمی مشارکت کنند. این پلتفرم همچنین از توکن‌های رمزنگاری برای تأمین مالی پژوهش‌ها و پاداش‌دهی به مشارکت‌کنندگان استفاده میکند.
8 . Fleming Protocol:
Fleming Protocol یک پلتفرم DeSci است که به هدف تجاری‌سازی نتایج پژوهش‌های پزشکی و بیوتکنولوژی طراحی شده است. این پلتفرم از فناوری بلاکچین برای ایجاد یک بازار غیرمتمرکز استفاده میکند که در آن پژوهشگران می‌توانند نتایج تحقیقات و داده‌های خود را به صورت توکن‌های قابل معامله عرضه کنند. Fleming Protocol به محققان امکان می‌دهد تا مالکیت فکری خود را ثبت و از آن محافظت کنند و در عین حال، فرآیند تجاری‌سازی نتایج علمی را تسریع کنند. این پلتفرم همچنین به تسهیل همکاری‌های بین‌المللی و افزایش شفافیت در فرآیندهای علمی کمک میکند.
پلتفرم‌های علوم غیرمتمرکز (DeSci) با استفاده از فناوری‌های بلاکچین و قراردادهای هوشمند، به تحول و بهبود فرآیندهای علمی کمک می‌کنند. با ادامه پیشرفت این فناوری‌ها، انتظار می‌رود که نقش DeSci در جامعه علمی به طور فزاینده‌ای مهم‌تر شود.
چالش‌های پیش روی علوم غیرمتمرکز (DeSci):
1 . پذیرش و مقاومت در برابر تغییر:
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های DeSci، مقاومت نهادهای علمی سنتی در برابر تغییر است. بسیاری از نهادهای علمی و پژوهشی به مدل‌های سنتی عادت کرده‌اند و ممکن است در پذیرش فناوری‌های جدید و مدل‌های غیرمتمرکز دچار تردید باشند.
2 . قوانین و مقررات:
تنظیم مقررات برای فناوری‌های نوظهور مانند بلاکچین و DeSci چالش‌برانگیز است. عدم وجود قوانین و مقررات شفاف میتواند به موانعی برای پذیرش گسترده DeSci تبدیل شود. همچنین، قوانین موجود ممکن است با مدل‌های جدید تأمین مالی و انتشار نتایج علمی هماهنگی نداشته باشند.
3 . امنیت و حریم خصوصی:
در حالی که بلاکچین امنیت بالایی را فراهم میکند، هنوز هم نگرانی‌هایی در مورد امنیت داده‌ها و حفظ حریم خصوصی وجود دارد. محققان و شرکت‌ها باید اطمینان حاصل کنند که داده‌های حساس به صورت ایمن و محرمانه ذخیره می‌شوند.
4 . مسائل فنی و مقیاس‌پذیری:
فناوری‌های بلاکچین هنوز با چالش‌هایی مانند مقیاس‌پذیری و کارایی روبرو هستند. اجرای پروژه‌های بزرگ و پیچیده علمی بر روی بستر بلاکچین ممکن است به منابع و زمان بیشتری نیاز داشته باشد.
5 . تضمین کیفیت و اعتبارسنجی:
در DeSci، اعتبارسنجی و تضمین کیفیت پژوهش‌ها باید به نحوی انجام شود که از دقت و صحت نتایج علمی اطمینان حاصل شود. سیستم‌های ارزیابی غیرمتمرکز باید به گونه‌ای طراحی شوند که از تضاد منافع و تعصبات جلوگیری کنند و کیفیت پژوهش‌ها را حفظ کنند.
6 . تغییر فرهنگ علمی:
پذیرش DeSci نیازمند تغییر فرهنگ در جامعه علمی است. محققان باید به اصول و مزایای این رویکرد جدید آگاه شوند و آماده باشند تا مدل‌های کاری خود را متناسب با این فناوری‌ها تغییر دهند.
.
ظهور علوم غیرمتمرکز (DeSci) با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته مانند بلاکچین و قراردادهای هوشمند، نویدبخش تحولی اساسی در علم سنتی است. DeSci با افزایش شفافیت، تسهیل تأمین مالی، و بهبود دسترسی به داده‌ها و نتایج علمی، امکانات جدیدی را برای پژوهشگران و جامعه علمی فراهم میکند. پلتفرم‌های متنوعی مانند Molecule، ResearchHub، IQ.Wiki، OpScientia و Fleming Protocol، نمونه‌هایی از چگونگی عملی شدن این تغییرات هستند.
این تحول، چالش‌های خاص خود را نیز به همراه دارد. پذیرش و مقاومت نهادهای علمی سنتی، نیاز به تنظیم مقررات مناسب، حفظ امنیت و حریم خصوصی، و تضمین کیفیت و اعتبارسنجی پژوهش‌ها از جمله این چالش‌ها هستند. با این حال، پتانسیل DeSci برای افزایش همکاری‌های بین‌المللی، حفاظت از حقوق مالکیت فکری، و مشارکت گسترده‌تر عمومی، نویدبخش آینده‌ای روشن‌تر و کارآمدتر برای علم است.
با پذیرش و توسعه بیشتر علوم غیرمتمرکز، میتوان انتظار داشت که علم به شکلی شفاف‌تر، عادلانه‌تر و مبتنی بر همکاری بیشتر پیش رود. این تغییرات نه تنها به نفع محققان و دانشمندان خواهد بود، بلکه جامعه به عنوان کلیت از پیشرفت‌های سریع‌تر و دقیق‌تر علمی بهره‌مند خواهد شد. به این ترتیب، DeSci میتواند به تحقق یک سیستم علمی نوین و پیشرفته کمک کند که در آن علم و دانش به طور گسترده‌تر و مؤثرتری در دسترس همگان قرار گیرد.
Copy link
Copied!
