نمودار میله‌ای یکی از ساده‌ترین و درعین‌حال پرکاربردترین روش‌ها برای نمایش داده‌های آماری به‌صورت بصری است. این نوع نمودار، با استفاده از میله‌هایی با طول متناسب با مقدار هر داده، به بیننده امکان مقایسه سریع و آسان بین چند مجموعه داده را می‌دهد. تمرکز اصلی این مقاله بر روی نمودارهای میله‌ای آماری است که اغلب در مطالعات آماری، گزارش‌های مالی و تحلیل‌های مقایسه‌ای به کار می‌روند. با این حال، در پایان مقاله، به شکل خاص‌تری از نمودار میله‌ای تحت عنوان نمودار میله‌ای قیمت نیز اشاره خواهیم کرد که در تحلیل تکنیکال بازارهای مالی کاربرد دارد.
مفهوم نمودار میله‌ای
نمودار میله‌ای ابزاری گرافیکی برای نمایش مجموعه‌ای از داده‌هاست که در آن، هر داده با یک میله نمایش داده می‌شود. این میله‌ها می‌توانند افقی یا عمودی باشند، اما طول آن‌ها همیشه متناسب با مقدار آن داده است. محور افقی معمولاً دسته‌بندی‌ها (مانند نام کشورها، محصولات یا بازه‌های زمانی) را نشان می‌دهد و محور عمودی نیز مقدار هر داده را. هدف اصلی از استفاده از نمودار میله‌ای، نمایش سریع و واضح تفاوت‌ها در میان داده‌ها و کمک به مقایسه‌ی بصری میان آن‌هاست. این نوع نمودار، چه در ارائه‌های علمی و چه در تحلیل‌های تجاری و اقتصادی، کاربرد بسیار وسیعی دارد.
ویژگی‌های نمودار میله ای
یک نمودار میله ای عادی حاوی یک عنوان، محور x، محور y و مقیاس‌هایی برای هر محور، و همچنین حاوی میله‌هایی است که اصلی‌ترین عضو این نمودار هستند. برخی از نمودارها حتی ممکن است حاوی یک راهنما باشند که در آن معانی رنگ‌ها نوشته شده است. استفاده از راهنما معمولا برای نمودارهای ترکیبی و مقایسه‌ای رواج دارد، تا از سردرگمی خواننده جلوگیری کند.
نمودارهای میله‌ای برای مقایسه دو یا چند مقدار در طول زمان، بسیار ایده‌آل هستند. در این نمودارها داده‌ها به صورت عمودی یا افقی نمایش داده می‌شوند. میله‌های تکی نیز برای نشان دادن مقادیر مجزا مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، یک نمودار میله ای می‌تواند تعداد مردهایی که یک خصوصیت اخلاقی خاص دارند را در سنی خاص نشان دهد. مقدار مورد مطالعه، که تعداد افرادی است که دارای یک خصوصیت اخلاقی هستند، توسط طول یک ستون نشان داده می‌شود. هرچه تعداد این افراد بیشتر باشد، طول ستون نیز بیشتر است، و هرچه تعداد افراد کمتر باشد، از طول این ستون کاسته می‌شود. در این مثال، یک ستون به صورت جداگانه سن یا گروه سنی را نمایش می‌دهد.
در تحلیل تکنیکال، نمودار حجمی نشان‌دهنده حجمی از معاملات است که در یک روز انجام گرفته است. در این مورد، محور x روزها را نمایش می‌دهد، در حالی که ستونی که به صورت عمودی قرار گرفته است، نشان‌دهنده حجم معاملات انجام گرفته در هر روز است.
زمانی که یک نمودار نقطه صفر تعریف‌شده‌ای داشته باشد، و داده‌ها نیز نسبت به این نقطه حاوی اعداد مثبت و منفی باشند، همچنان می‌توان این داده‌ها را با ستونهایی نمایش داد. در این صورت، ستونهایی که در بالای نقطه صفر قرار دارند نشان‌دهنده مقادیر مثبت، و ستونهایی که در زیر نقطه صفر قرار دارند حاکی از داده‌های منفی هستند.
بار دیگر لازم به ذکر است که داده‌های نمودار میله‌ای می‌توانند به صورت افقی یا عمودی نشان داده شوند. برای تغییر حالت از عمودی به افقی و بالعکس، کافی است که جای دو محور x و y با یکدیگر عوض شود.
انواع نمودارهای میله ای
نمودار میله ای گروهی
نمودارهای میله ای گروهی، که با نام نمودار میله ای خوشه‌ای (Clustered bar graph) نیز شناخته می‌شوند، نشان‌دهنده مقادیر یکسان برای موارد گوناگون هستند. یک نمودار میله ای می‌تواند تعداد افرادی (اعم از مرد و زن) که در یک سن خاص هستند و خصوصیت اخلاقی خاصی دارند را نشان دهد. در این صورت، یک ستون می‌تواند تعداد کل افراد را نشان دهد (مستقل از جنسیت). اما در یک نوع دیگر، این داده‌ها می‌تواند به تفکیک جنسیت نمایش داده شود؛ یک ستون برای مردها و یک ستون برای زنها. در این صورت این دو ستون برای هر سن یا گروه سنی به صورت جداگانه رسم شده و در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند.
نمودار میله‌ای انباشته
نمودارهای میله‌ای انباشته (ترکیبی)، می‌توانند داده‌های مربوط به چند گروه را در یک ستون نمایش دهند. این گروه‌ها معمولا با رنگ‌های جداگانه متمایز می‌شوند. در مثال بالا، می‌توان تعداد مردها و زن‌های مورد نظر را در یک ستون نمایش داد، اما برای هرکدام رنگی جداگانه قائل شد، که بتواند به راحتی توسط خواننده مطالعه شود.
همانطور که قبل‌تر نیز اشاره شد، برای جلوگیری از سردرگمی خواننده به هنگام مطالعه نمودارهای میله‌ای انباشته، راهنمایی نیز باید وجود داشته باشد. این راهنما به خواننده می‌گوید که کدام رنگ مربوط به کدام گروه است.
استفاده از نمودار میله‌ای در تحلیل تکنیکال
در برخی از روش‌های تحلیل تکنیکال از نمودارهای میله‌ای استفاده می‌شود. به عنوان مثال، معامله‌گران ممکن است از اندیکاتور (moving average convergence divergence) که به اختصار MACD نامیده می‌شود، استفاده کنند. این نمودار یکی از نمودارهای هیستوگرام تحلیلی معروف است که در آن تفاوت میان خط MACD و خط سیگنال (signal line) نمایش داده می‌شود.
شکل زیر نشان‌دهنده نمودار روزانه سهام شرکت اپل (Apple Inc) است، که در آن سه نوع نمودار میله‌ای نمایان است.
در سمت راست نمودار، حجم معاملات بر حسب قیمت نشان داده شده است. این نمودار نوعی نمودار افقی است که پراکندگی حجم معاملات را بر حسب قیمت نشان می‌دهد. در زیر نمودار، حجم معاملات در هر روز به صورت ستون‌های عمودی نشان‌داده شده است. در آخر، هیستوگرام MACD نشان‌دهنده فاصله میان MACD و خط سیگنال است. زمانی که این هیستوگرام نقطه صفر را قطع می‌کند، بدین معنی است که MACD و خط سیگنال با یکدیگر تلاقی کرده اند. برخی معامله‌گران از این اتفاق به عنوان سیگنال معاملاتی استفاده می‌کنند.
نمودار میله‌ای قیمت
نمودار میله‌ای که تا کنون در رابطه با آن بحث کردیم می‌توانست بزرگی یک داده را با استفاده از یک ستون نمایش دهد. اما نمودار میله‌ای قیمت یک ابزار تحلیل تکنیکال است که قیمت‌های باز شدن، بسته شدن، بیشترین و کمترین قیمت را برای یک دارایی، در بازه‌های زمانی مشخص نشان می‌دهد. خطوط کوچک افقی که به روی میله‌ها کشیده می‌شوند نشان‌دهنده قیمت‌های باز شدن و بسته شدن هستند. بر خلاف نمودارهای میله‌ای عادی، نمودار میله‌ای قیمت تنها بازه‌ای از قیمت را پوشش می‌دهد که مربوط به آن بازه زمانی باشد.
محدودیت‌های نمودار میله‌ای
نمودار میله ای راهی برای به تصویر کشیدن داده‌ها است. این که این داده‌ها چگونه نمایش داده شوند می‌تواند به روی تفسیری که از آن می‌شود، تاثیر بگذارد. به عنوان مثال، اگر مقیاس بزرگی انتخاب شود، ممکن است تفاوت میان داده‌ها مشخص نباشد. مقیاس باید به شکلی انتخاب شود که تفاوت میان داده‌های گوناگون را به خوبی نشان دهد، تا بتوان به خوبی داده‌ها را مطالعه و با یکدیگر مقایسه کرد.
نمودارهای میله‌ای می‌تواند بسیار متقاعد کننده بنماید. اما اعتبار هر نمودار میله‌ای به اندازه اعتبار داده‌هایی است که برای رسم آن استفاده شده است. بنابراین، همواره مطمئن شوید که منبع داده‌های نمودار میله‌ای معتبر بوده باشد و از مطالعه‌ای جامع به دست آمده باشد.
به عنوان مثال، مطالعه داده‌های بازار سهام، تنها در یک بازه کوچک چندروزه، نمی‌تواند نتایج جامعی حاصل کند. در حالی که همین مطالعه اگر میان داده‌های امسال و سال گذشته صورت بگیرد، می‌تواند اطلاعات بیشتری برای ادامه تحلیل، به خواننده بدهد.
تفاوت نمودار میله‌ای و نمودار ستونی چیست؟
در بسیاری از منابع و مقالات، اصطلاح‌های “نمودار میله‌ای” و “نمودار ستونی” به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما از نظر فنی این دو کمی با هم تفاوت دارند. نمودار ستونی (Column Chart) معمولاً به نموداری گفته می‌شود که در آن، میله‌ها به صورت عمودی رسم می‌شوند؛ در حالی که نمودار میله‌ای (Bar Chart) در شکل کلاسیک خود، دارای میله‌هایی افقی است.
این تفاوت در جهت رسم، اغلب بسته به نوع داده یا هدف بصری انتخاب می‌شود. مثلاً اگر دسته‌بندی‌های داده طولانی باشند (مانند نام کشورها یا محصولات)، استفاده از نمودار میله‌ای افقی، می‌تواند خوانایی بهتری داشته باشد. در مقابل، نمودارهای ستونی بیشتر در نمایش تغییرات در طول زمان یا برای نشان دادن روندهای صعودی و نزولی به کار می‌روند.
بنابراین، هرچند از نظر ساختار مشابه‌اند، اما جهت‌گیری میله‌ها و کاربرد مورد نظر آن‌ها، وجه تمایز اصلی بین نمودار میله‌ای و ستونی را تشکیل می‌دهد.
