اگر به دنبال بازدهی چندبرابری از سرمایه‌گذاری خود هستید و می‌خواهید بدون ورود مستقیم به معاملات پرریسک از قدرت اهرم استفاده کنید، صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی می‌توانند گزینه‌ای جذاب برای شما باشند. صندوق سرمایه گذاری اهرمی ابزاری است که سود و زیان بازار را بزرگ‌نمایی می‌کند؛ یعنی همان‌قدر که می‌تواند فرصت‌های طلایی بسازد، امکان ضررهای سنگین را نیز دارد.
در این مقاله، با سازوکار صندوق سرمایه گذاری اهرمی، انواع واحدهای آن و معیارهای انتخاب بهترین صندوق آشنا شوید.
- صندوق‌های اهرمی بیشتر برای استراتژی‌های کوتاه مدت طراحی شده‌اند و نگهداری طولانی مدت آنها می‌تواند نتیجه‌ای متفاوت از شاخص پایه ایجاد کند.
- هزینه‌های مدیریتی و کارمزد صندوق‌های اهرمی معمولاً بیشتر از صندوق‌های عادی است و باید در محاسبه سود نهایی در نظر گرفته شود.
- صندوق‌های اهرمی معکوس این امکان را فراهم می‌کنند که سرمایه‌گذار حتی از افت بازار هم سود به دست آورد.
صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی چیست؟
صندوق سرمایه گذاری اهرمی نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که به منظور افزایش بازدهی، از ابزارهای مالی قرضی یا اهرم (معمولا 1.5X، 2X و3X) استفاده می‌کند.
اهرم در اینجا به معنای استفاده از سرمایه قرضی برای ایجاد موقعیت‌های بزرگتر در بازار است. به نقل از Investopedia، صندوق اهرمی ممکن است با استفاده از اهرم 2 یا 3 برابری، دارایی‌های بیشتری بخرد یا از ابزارهایی مثل قراردادهای آتی، سوآپ و مشتقات استفاده کند تا بازدهی بیشتری نسبت به شاخص یا سهامی که دنبال می‌کند کسب کند. به این ترتیب، اگر بازار به سمت بالا حرکت کند، صندوق اهرمی می‌تواند سود بیشتری کسب کند، اما اگر بازار به سمت پایین حرکت کند، ضررها نیز به همان نسبت بیشتر خواهند شد.
به عنوان مثال، فرض کنید شاخص S&P500 در یک روز 2٪ رشد کند. یک صندوق اهرمی 2X به جای 2٪، سود 4 درصدی می‌دهد. حال اگر روز بعد شاخص 1٪ افت کند، صندوق اهرمی 2٪ ضرر می‌دهد. در نتیجه در دو روز متوالی، با اینکه شاخص تنها حدود 1٪ رشد کرده، صندوق اهرمی 2٪ سود نشان می‌دهد. این مثال ساده نشان می‌دهد که صندوق‌های اهرمی بازدهی روزانه را چند برابر می‌کنند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی، ابزارهای مالی پیچیده‌ای هستند که برای دوره‌های زمانی یک روزه طراحی می‌شوند. در صورت عدم باز تنظیم صندوق به صورت روزانه، ریسک به شدت افزایش یافته و نتیجه واقعی می‌تواند با هدف اعلام‌شده متفاوت باشد.
تفاوت صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی با سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری
به دلیل استفاده از اهرم در صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی، این نوع از صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سایر انواع صندوق‌ها تفاوت‌های قابل توجهی دارند. در ادامه، به بررسی تفاوت صندوق اهرمی با صندوق‌های سهامی، درآمد ثابت و مختلط خواهیم پرداخت.
تفاوت صندوق اهرمی با صندوق سهامی
صندوق‌های سهامی، همان‌طور که از نام آنها پیداست، براساس خرید سهام شرکت‌ها به منظور کسب سود از رشد قیمت سهام تشکیل می‌شوند. در این صندوق‌ها، سرمایه‌گذاران در سهام شرکت‌های مختلف سرمایه‌گذاری می‌کنند تا از رشد قیمت این سهام بهره‌مند شوند. این صندوق‌ها معمولاً بازدهی و ریسک معقولی دارند. در مقابل، صندوق سرمایه گذاری اهرمی از اهرم مالی استفاده می‌کند تا بازدهی خود را افزایش دهد.
در نتیجه، اگر بازار به سمت سوددهی پیش برود، بازدهی صندوق اهرمی می‌تواند چند برابر بیشتر از صندوق سهامی باشد. اما در صورت افت بازار، ضرر صندوق اهرمی نیز به همان میزان بیشتر خواهد بود. بنابراین، صندوق‌های اهرمی برای کسانی که توانایی پذیرش ریسک بیشتری دارند مناسب‌تر هستند.
تفاوت صندوق اهرمی و صندوق درآمد ثابت
صندوق‌های درآمد ثابت به دنبال سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با بازدهی ثابت (مانند اوراق قرضه یا سپرده‌های بانکی) هستند. هدف اصلی این صندوق‌ها حفظ سرمایه و کسب سود با کمترین ریسک ممکن است.
در نتیجه، بازدهی صندوق‌های درآمد ثابت، معمولاً عددی ثابت و کمتر از صندوق‌های سهامی یا اهرمی است. این صندوق‌ها برای افرادی مناسب هستند که ریسک کمی می‌خواهند و در پی درآمد ثابت و قابل پیش‌بینی هستند.
تفاوت صندوق اهرمی و صندوق مختلط
صندوق‌های مختلط ترکیبی از سهام، اوراق قرضه و دارایی‌های مختلف هستند که هدف آنها به تعادل رساندن ریسک و بازدهی است. این صندوق‌ها معمولاً به دنبال کسب بازدهی معقولی از ترکیب دارایی‌های مختلف هستند و نسبت به صندوق‌های سهامی و اهرمی، ریسک کمتری دارند. به همین دلیل، صندوق‌های مختلط برای افرادی که تمایل به ریسک کمتر و بازدهی پایدار دارند، مناسب‌تر هستند.
| ویژگی | صندوق اهرمی | صندوق سهامی | صندوق درآمد ثابت | صندوق مختلط |
|---|---|---|---|---|
| هدف اصلی | افزایش بازدهی با اهرم | کسب سود از رشد سهام | حفظ سرمایه و درآمد ثابت | تعادل بین ریسک و بازده |
| نوع دارایی | سهام + ابزارهای مشتقه | سهام | اوراق با درآمد ثابت (مانند اوراق قرضه) | ترکیبی از سهام و اوراق قرضه |
| میزان ریسک | بالا (سود و زیان چند برابر) | متوسط | بسیار کم | متوسط رو به پایین |
| بازدهی | چند برابر شاخص پایه | وابسته به رشد سهام | ثابت و قابل پیش‌بینی | معقول و پایدار |
| مناسب برای | سرمایه‌گذاران کوتاه‌مدت با ریسک‌پذیری بالا | سرمایه‌گذاران با دید بلندمدت | سرمایه‌گذاران محتاط و کم‌ریسک | سرمایه‌گذاران با دیدگاه متعادل |
واحدهای ممتاز صندوق اهرمی و نقش آنها در سرمایه‌گذاری
صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی برای جذب سرمایه‌گذاران با سطح ریسک‌پذیری متفاوت، واحدهای خاصی به نام واحدهای ممتاز (کم ریسک و پرریسک) و واحدهای عادی (بدون ریسک) منتشر می‌کنند.
واحدهای ممتاز که ستون اصلی تامین سرمایه صندوق هستند و نقش مهمی در توزیع ریسک و بازده میان سرمایه‌گذاران دارند، خود به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند: واحدهای ممتاز نوع اول و نوع دوم.
واحدهای ممتاز نوع اول (متعهدان سرمایه)
واحدهای ممتاز نوع اول مختص موسسان صندوق هستند و در ابتدای تاسیس آن منتشر می‌شوند. این واحدها به صورت ETF و غیرقابل ابطال هستند. دارندگان این واحدها در مجامع صندوق حق رای دارند.
واحدهای ممتاز نوع دوم (اهرم گیرندگان)
این واحدها برای سرمایه‌گذارانی طراحی شده‌اند که به دنبال سود بالاتر با پذیرش ریسک بیشتر هستند. دارندگان این واحدها با استفاده از اهرم مالی، چند برابر سود یا زیان شاخص یا سهام پایه را تجربه می‌کنند. این واحدها نیز به صورت ETF (صندوق قابل معامله در بورس) و غیرقابل ابطال هستند، اما دارندگان آنها حق رای در مجامع را ندارند.
تفاوت واحدهای ممتاز و واحدهای عادی در صندوق اهرمی
واحدهای عادی، واحدهای بدون ریسک در صندوق سرمایه گذاری اهرمی هستند که فارغ از بازدهی صندوق، محدوده سود مشخصی دارند (مثلا 25 تا 30 درصد).
اگر صندوق بازدهی منفی داشته باشد، دارندگان واحدهای عادی سود قطعی 25% را دریافت خواهند کرد، اما اگر صندوق بازدهی بالاتر از 30% داشته باشد، دارندگان واحدهای عادی بیش از 30% سود دریافت نمی‌کنند.
در مقابل، واحدهای ممتاز سقف و کف مشخص یا هیچ گونه تضمینی در پرداخت سود ندارند. اگر بازدهی صندوق سرمایه گذاری اهرمی کمتر از کف بازدهی در نظر گرفته شده برای واحدهای عادی (بدون ریسک) باشد، سود واحدهای عادی از محل واحدهای ممتاز پرداخت می‌شود. در مقابل، اگر بازدهی صندوق بیشتر از سقف بازدهی باشد، مازاد آن به دارندگان واحدهای ممتاز پرداخت خواهد شد.
یک صندوق اهرمی معکوس (Leveraged Inverse ETF) تلاش می‌کند در شرایطی سود ایجاد کند که شاخص پایه در حال کاهش است. به بیان دیگر، زمانی که شاخص اصلی افت می‌کند، ارزش صندوق اهرمی معکوس افزایش می‌یابد تا سرمایه‌گذاران از بازار نزولی یا کاهش قیمت‌ها نیز سود ببرند.
نحوه عملکرد صندوق اهرمی در عمل
صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بازدهی یک شاخص یا دارایی پایه را با استفاده از اهرم مالی چند برابر کنند. هدف اصلی آنها این است که بازدهی روزانه یا دوره‌ای یک شاخص (مثلاً شاخص بورس یا یک دارایی کالایی) را با ضریب 2x یا 3x تکرار کنند. مثال کاربردی از عملکرد صندوق اهرمی فرض کنید شاخص بورس در یک روز 2٪ رشد می‌کند:- اگر شما سهام‌دار یک صندوق سهامی عادی باشید، حدود 2٪ سود می‌برید؛
- اما اگر سهام‌دار صندوق اهرمی 2x باشید، بازدهی شما 4٪ خواهد بود.
- صندوق عادی 2٪ ضرر می‌دهد؛
- اما صندوق اهرمی 2x حدود 4٪ زیان متحمل می‌شود.
سازوکار ایجاد اهرم در صندوق
ایجاد اهرم در صندوق‌های اهرمی معمولاً به دو روش انجام می‌شود:- استفاده از ابزارهای مشتقه: صندوق با خرید قرارداد آتی یا قرارداد اختیار معامله می‌تواند موقعیت‌هایی بگیرد که ارزش آنها چند برابر دارایی واقعی صندوق است.
- انتشار واحدهای ممتاز: بخش مهمی از سرمایه صندوق سرمایه گذاری اهرمی از طریق واحدهای ممتاز تأمین می‌شود. این سرمایه برای ایجاد اعتبار و خرید بیشتر دارایی‌ها استفاده می‌شود.
ضریب اهرمی صندوق سرمایه گذاری اهرمی از نسبت واحدهای عادی به واحدهای ممتاز به دست می‌آید. به عنوان مثال، اگر تعداد واحدهای عادی صندوق 2 برابر واحدهای ممتاز باشد، ضریب اهرمی صندوق برابر 3 درنظر گرفته می‌شود.
چگونگی تقسیم سود و زیان بین سرمایه‌گذاران
در صندوق اهرمی، سود و زیان به طور نامتوازن بین دارندگان واحدهای ممتاز و دارندگان واحدهای عادی تقسیم می‌شود:
- واحدهای ممتاز سود و زیان متغیر و وابسته به عملکرد بازار را دریافت می‌کنند. به دلیل استفاده از اهرم، این واحدها می‌توانند چند برابر شاخص سود یا زیان داشته باشند.
- واحدهای عادی معمولاً بازدهی ثابت و کم‌ریسک دریافت می‌کنند و حتی اگر بازار دچار افت شود، واحدهای عادی در اولویت بازپرداخت هستند.
مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در صندوق اهرمی
مانند هر شیوه سرمایه‌گذاری دیگر، صندوق سرمایه گذاری اهرمی نیز دارای مزایا و محدودیت‌هایی است. در ادامه، آنها را شرح می‌دهیم. عبارتند از:
مزایای سرمایه‌گذاری در صندوق اهرمی
مزایای سرمایه‌گذاری در صندوق اهرمی عبارتند از:
- بازدهی چند برابری: امکان سود 2 یا 3 برابری نسبت به دارایی اصلی در کوتاه مدت؛
- دسترسی ساده: بدون نیاز به انجام معاملات مارجین یا فیوچرز برای دارندگان واحدهای صندوق؛
- تنوع استراتژی: وجود صندوق‌های اهرمی مثبت و معکوس برای امکان کسب سود در همه‌ی شرایط بازار.
معایب سرمایه‌گذاری در صندوق اهرمی
معایب سرمایه‌گذاری در صندوق اهرمی عبارتند از:- ریسک بالای زیان: در صورت زیان، ضررها نیز چند برابر می‌شوند؛
- نامناسب برای بلند مدت: به دلیل ریست روزانه/دوره‌ای، عملکرد صندوق اهرمی ممکن است از عملکرد شاخص منحرف شود؛
- پیچیدگی مدیریت ریسک: به دلیل نیاز به ریست روزانه/دوره‌ای، نیازمند دانش و تجربه بالای سرمایه‌گذاری و مدیریت ریسک است.
معیارهای انتخاب بهترین صندوق اهرمی
انتخاب یک صندوق سرمایه گذاری اهرمی مناسب، نیازمند بررسی چند معیار کلیدی است تا سرمایه‌گذار بتواند بین بازدهی بالاتر و مدیریت ریسک تعادل ایجاد کند. این معیارها عبارتند از:- ضریب اهرم: بررسی کنید صندوق 2x یا 3x است. هرچه ضریب بالاتر باشد، سود و زیان نیز بیشتر خواهد بود.
- شاخص یا دارایی پایه: بهتر است صندوق روی شاخص یا بازاری فعال باشد که شناخت کافی از آن دارید.
- کارمزد و هزینه‌ها: صندوق‌های اهرمی معمولاً کارمزد بیشتری نسبت به صندوق‌های عادی دارند. هزینه بالا می‌تواند بخشی از سود شما را از بین ببرد.
- مدت زمان سرمایه‌گذاری: این صندوق‌ها بیشتر برای استراتژی‌های کوتاه مدت طراحی شده‌اند. بنابراین اگر دیدگاه بلند مدت دارید، انتخاب مناسبی نیستند.
- نقدشوندگی: بررسی کنید حجم معاملات و تعداد سرمایه‌گذاران صندوق بالا باشد تا در مواقع ضروری امکان خرید و فروش سریع داشته باشید.
- مدیریت و شفافیت: صندوق‌هایی با گزارش‌دهی شفاف، مدیران معتبر و سابقه عملکرد قابل بررسی انتخاب بهتری هستند.
بهترین صندوق‌های اهرمی در ایران
صندوق‌های سرمایه گذاری اهرمی فعال در ایران عبارتند از:
- صندوق اهرمی کاریزما؛
- صندوق اهرمی موج فیروزه؛
- صندوق اهرمی توان مفید؛
- صندوق اهرمی شتاب آگاه؛
- صندوق اهرمی بیدار؛
- صندوق اهرمی جهش فارابی؛
- صندوق اهرمی نارنج.
نتیجه‌گیری
صندوق‌های اهرمی ابزار مالی قدرتمندی هستند که با استفاده از اهرم مالی، فرصت سودآوری چند برابری را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند. با این حال، ریسک بالا و پیچیدگی در مدیریت آنها ایجاب می‌کند تنها کسانی وارد این بازار شوند که شناخت کافی از اهرم، مدیریت ریسک و استراتژی‌های کوتاه مدت داشته باشند. انتخاب هوشمندانه صندوق، می‌تواند تفاوت بین یک سرمایه‌گذاری موفق و یک تجربه زیان‌بار را رقم بزند.
