شورت اسکوییز (Short Squeeze) پدیده‌ای مهم در بازارهای مالی است و زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت یک دارایی به طور ناگهانی و برخلاف پیش‌بینی‌های قبلی افزایش می‌یابد. در این مقاله به توضیح چگونگی وقوع شورت اسکوییز، عوامل ایجادکننده و روش‌های مقابله با آن پرداخته خواهد شد.
همچنین، تفاوت‌های شورت اسکوییز و لانگ اسکوییز را مرور می‌کنیم و در آخر، مثال‌های تاریخی شورت اسکوییز بررسی خواهند شد. اگر به این موضوع علاقه دارید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
- شورت اسکوییز زمانی رخ می‌دهد که فروشندگان شورت در اثر افزایش غیرمنتظره قیمت، مجبور به خرید سهام در قیمت بالاتر می‌شوند.
- احتمال وقوع شورت اسکوییز زمانی بیشتر می‌شود که تعداد سهام موجود در بازار کم باشد، حجم معاملات شورت بالا باشد و همزمان گزینه‌های خرید (آپشن‌ها) با قیمت مناسب در دسترس باشند.
- استفاده از استاپ لاس، پوشش ریسک و محدود کردن حجم پوزیشن‌ها از جمله روش‌های موثر در مقابله با ریسک شورت اسکوییز است.
شورت اسکوییز چیست و چطور رخ می‌دهد؟
شورت اسکوییز (Short Squeeze) زمانی رخ می‌دهد که قیمت یک دارایی (معمولاً سهام) به طور غیرمنتظره‌ای افزایش می‌یابد. این افزایش قیمت ناگهانی و خلاف انتظار باعث می‌شود که افراد یا سرمایه‌گذارانی که در حال فروش استقراضی (Short Selling) آن دارایی هستند، مجبور شوند تا برای محدود کردن ضررهای خود دارایی‌های بیشتری را خریداری کنند که این خریدها باعث افزایش بیشتر قیمت می‌شود. در واقع، شورت اسکوییز شبیه به یک چرخه بازخورد مثبت است که در نهایت، قیمت دارایی را به طور ناگهانی بالا می‌برد.
فروش استقراضی به معنای فروش یک دارایی است که شما آن را به امید کاهش قیمت آن، به صورت قرضی دریافت کرده‌اید و پس از کاهش قیمت، شما آن را دوباره خریداری کرده و به قرض‌دهنده (معمولا بروکرها) باز می‌گردانید و از این تفاوت قیمت خرید و فروش سود می‌کنید.
در تصویر زیر می‌توانید نتیجه‌ی وقوع شورت اسکوییز را روی نمودار قیمت مشاهده کنید.
شورت اسکوییز چطور رخ می‌دهد؟
شورت اسکوییز معمولا در پی ایجاد چرخه زیر رخ می‌دهد:
- ابتدا معامله‌گران سهام را قرض می‌گیرند و آن را می‌فروشند، چون امید دارند که قیمت سهام کاهش یابد و سپس آن را با قیمت پایین‌تر خریداری کرده و به قرض‌دهنده بازگردانند (فروش استقراضی).
- اما برخلاف انتظارات، قیمت سهام به هر دلیلی مانند اخبار مثبت، نتایج مالی بهتر از انتظار یا حتی شایعات، به طور ناگهانی افزایش می‌یابد.
- فروشندگان استقراضی (شورت سلرها) برای محدود کردن ضررهای خود، مجبور می‌شوند سهام بیشتری را خریداری کنند (افزایش تقاضا).
- اما همین خریدهای ناخواسته، باعث افزایش بیشتر قیمت سهام می‌شود که دوباره فروشندگان استقراضی را مجبور به خرید بیشتر می‌کند و ادامه این چرخه باعث وقوع شورت اسکوییز می‌شود.
چه زمانی احتمال وقوع شورت اسکوییز بیشتر است؟
بنا به صفحه ویکی پدیا (Wikipedia)، در مواقع زیر احتمال وقوع شورت اسکوییز بیشتر است:
- در سهام کوچک با تعداد سهام معامله شده کم و ارزش بازار کوچک؛
- زمانی که درصد بالایی از سهام شناور یک سهم در پوزیشن شورت باشند؛
- زمانی که بخش بزرگی از سهام، توسط افرادی نگهداری می‌شوند که تمایلی به فروش آن ندارند؛
- زمانی که آپشن‌های خرید (Call Option) بر روی یک دارایی به قیمت نسبتاً ارزان در دسترس باشند و افراد از آنها برای کسب لوریج استفاده کنند؛
- زمانی که زمان انقضای قراردادهای آپشن کوتاه است و سرمایه‌گذاران فشار بیشتری را برای حرکت قیمت به سمت بالا ایجاد می‌کنند.
وقتی اغلب سهامداران تمایلی به فروش سهام خود نداشته باشند، عرضه سهام همگام با افزایش تقاضا در اثر افزایش قیمت اتفاق نمی‌افتد و همین عدم تعادل در عرضه و تقاضا، منجر به افزایش بیشتر قیمت و در نهایت شورت اسکوییز خواهد شد.
چگونه شورت اسکوییز باعث افزایش ناگهانی قیمت می‌شود؟
شورت اسکوییز زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت یک دارایی برخلاف پیش‌بینی شورت سلرها به طور ناگهانی افزایش می‌یابد و دلایلی باعث می‌شوند که این چرخه افزایش قیمت ادامه پیدا کند. در ادامه، با برخی از دلایل افزایش قیمت و شورت اسکوییز آشنا می‌شویم.
نقش لیکویید شدن معاملات شورت
زمانی که قیمت یک دارایی شروع به افزایش می‌کند، فروشندگان شورت برای جلوگیری از ضررهای بیشتر مجبور می‌شوند سهام را خریداری کنند. به عنوان مثال فرض کنید تریدری در یک حساب با اهرم معاملاتی 1:3 روی 100 سهم X در قیمت 50 دلار پوزیشن شورت گرفته است. بنابراین، تریدر بایستی 1600 دلار در حساب خود پول داشته باشد (مارجین مورد نیاز 1600 دلار است).
حال اگر قیمت ناگهان افزایش پیدا کند تا به 60 دلار برسد، مارجین مورد نیاز برای باز نگهداشتن معامله به 2000 دلار می‌رسد. در این لحظه، بروکر برای معامله‌گر هشدار مارجین کال ارسال می‌کند. حال یا تریدر بایستی به حساب خود پول تزریق کند یا سهام را در قیمتی بالاتر از قیمت خرید خود بخرد و به اصطلاح لیکویید شود.
لیکویید شدن چون در قیمتی بالاتر از قیمت خرید اولیه اتفاق می‌افتد، خود موجب فشار بیشتر به قیمت و افزایش آن می‌شود.
اثر زنجیره‌ای در خروج فروشندگان از بازار
زمانی که یک گروه از فروشندگان شورت شروع به خرید سهام برای جبران ضرر خود می‌کنند، این خریدها باعث افزایش قیمت و ایجاد ترس در دیگر فروشندگان شورت می‌شود. این ترس باعث می‌شود که آنها نیز مجبور شوند سهام خود را خریداری کنند، که این امر باعث خرید بیشتر و در نتیجه افزایش بیشتر قیمت می‌شود. این اثر زنجیره‌ای می‌تواند باعث نوسانات شدید و رشد قیمت به طور غیرمنتظره‌ای در مدت کوتاهی شود.
رفتار تریدرها و الگوریتم‌ها در واکنش به شورت اسکوییز
در حالی که برخی از تریدرها از شورت اسکوییز برای کسب سود استفاده می‌کنند، الگوریتم‌های معاملاتی نیز می‌توانند به سرعت تحلیل‌های خود را براساس روندهای جدید قیمت انجام داده و پوزیشن‌های خود را تغییر دهند. این واکنش‌های سریع می‌توانند فشار بیشتری به بازار وارد کنند و باعث افزایش سرعت حرکت قیمت شوند. به‌طور خاص، تریدرهایی که از استراتژی‌های مبتنی بر اخبار و شایعات استفاده می‌کنند، می‌توانند شورت اسکوییز را تشدید کنند.
چه عواملی باعث شکل‌گیری فشار فروش استقراضی می‌شوند؟
فشار فروش استقراضی زمانی شکل می‌گیرد که فروشندگان شورت در اثر افزایش قیمت غیرمنتظره ای که در بازار رخ داده است، مجبور شوند سهام خود را خریداری کرده و ضررهای خود را جبران کنند (که همین فروش موقعیت شورت خود باعث افزایش بیشتر قیمت می‌شود).
عواملی که موجب شکل‌گیری فشار فروش استقراضی می‌شوند عبارتند از:
- نسبت بالای معاملات شورت به معاملات لانگ؛
- اخبار مثبت ناگهانی و تحلیل بنیادی؛
- تحرکات نهنگ‌ها و بازیگران بزرگ بازار.
نسبت بالای معاملات شورت به معاملات لانگ
یکی از عوامل کلیدی که می‌تواند فشار فروش استقراضی را تشدید کند، نسبت بالای معاملات شورت به معاملات لانگ است. زمانی که درصد زیادی از سهام یک شرکت در پوزیشن شورت قرار دارد، احتمال وقوع شورت اسکوییز بیشتر می‌شود. در این حالت، اگر قیمت دارایی به طور غیرمنتظره‌ای افزایش یابد، فروشندگان شورت مجبور خواهند شد سهام خود را خریداری کنند تا از ضرر بیشتر جلوگیری کنند. این خریدهای ناخواسته می‌تواند فشار فروش استقراضی را افزایش داده و باعث رشد بیشتر قیمت شود.
اخبار مثبت ناگهانی و تحلیل بنیادی
اخبار مثبت ناگهانی می‌تواند به شکل‌گیری فشار فروش استقراضی کمک کند. به عنوان مثال، اعلام نتایج مالی بهتر از حد انتظار، قراردادهای جدید یا پیشرفت‌های فناوری ممکن است باعث افزایش شدید قیمت یک سهام شود. زمانی که چنین اخباری منتشر می‌شود و فروشندگان شورت هنوز در پوزیشن شورت هستند، آنها مجبور به خرید مجدد سهام می‌شوند تا از ضرر بیشتر جلوگیری کنند. این خریدهای اضطراری می‌تواند باعث افزایش بیشتر قیمت و تشدید فشار فروش استقراضی شود.
تحرکات نهنگ‌ها و بازیگران بزرگ بازار
تحرکات نهنگ‌ها (سرمایه‌گذاران بزرگ و مؤسسات مالی) نیز می‌تواند فشار فروش استقراضی را شکل دهد. این بازیگران بزرگ ممکن است با خرید عمده سهام یک شرکت خاص، باعث افزایش قابل توجه قیمت آن شوند. در این شرایط، فروشندگان شورت که پوزیشن‌های زیادی در آن سهام دارند، ممکن است مجبور شوند برای جبران ضررهای خود، سهام را خریداری کنند. این خریدها منجر به افزایش بیشتر قیمت و تشدید فشار فروش استقراضی می‌شود.
ریسک‌های معامله شورت در بازارهای نوسانی
شورت سلینگ (فروش استقراضی) به خودی خود یک استراتژی پرخطر است، اما این ریسک‌ها در بازارهای نوسانی به شدت افزایش می‌یابند. برخی از مهم‌ترین ریسک‌ها بنا به مقاله‌ای در Charles.Schwab عبارتند از:
- پتانسیل ضرر بی نهایت: در بازارهای نوسانی ضررها می‌توانند بی‌نهایت باشند، چون به صورت تئوری، قیمت یک دارایی می‌تواند تا بی نهایت بالا برود.
- خطر لیکویید شدن: در بازارهای نوسانی، ممکن است تغییرات سریع قیمت باعث شود که پوزیشن شورت به سرعت لیکویید شود، به خصوص اگر فروشنده شورت نتواند در زمان مناسب نسبت به اخطار کال مارجین اقدام کند.
- تغییر ناگهانی در هزینه‌ها: بازارهای نوسانی می‌توانند باعث افزایش ناگهانی در نرخ بهره استقراض سهام شوند که نگهداری پوزیشن شورت را به شدت گران‌تر از آن چیزی که پیش‌بینی کرده‌اید می‌کند.
- ریسک عدم نقدینگی (Liquidity Risk): بازارهای نوسانی می‌توانند با کمبود نقدینگی همراه باشند. در چنین شرایطی، ممکن است فروشندگان شورت نتوانند سهام خود را در زمان مناسب خریداری کنند یا مجبور شوند آنها را به قیمت‌های بسیار بالا خریداری کنند.
- ریسک بازگشت سریع قیمت: اگر قیمت دارایی به سرعت به سمت پایین بازگشت کند، فروشندگان شورت ممکن است با سرعت زیاد در موقعیت‌های شورت خود قرار گیرند و پس از بازگشت قیمت، با ضرر مواجه شوند.
لانگ اسکوییز چیست و چه تفاوتی با شورت اسکوییز دارد؟
لانگ اسکوییز زمانی رخ می‌دهد که قیمت یک دارایی به طور ناگهانی و غیرمنتظره کاهش می‌یابد و خریدارانی که در پوزیشن لانگ (Long) هستند، مجبور می‌شوند به سرعت سهام خود را بفروشند تا از ضرر بیشتر جلوگیری کنند. در واقع، همانند شورت اسکوییز که فروشندگان شورت مجبور به خرید مجدد سهام می‌شوند، در لانگ اسکوییز، خریداران لانگ برای محدود کردن ضررهای خود مجبور به فروش دارایی‌هایشان می‌شوند.
در یک لانگ اسکوییز، فشار فروش ناشی از فروش‌های اضطراری می‌تواند باعث کاهش بیشتر قیمت‌ها شود، که این خود ممکن است باعث تشدید کاهش قیمت و ایجاد چرخه‌ای از فروش‌ها و کاهش قیمت گردد.
| ویژگی | شورت اسکوییز | لانگ اسکوییز |
|---|---|---|
| علت وقوع | افزایش ناگهانی قیمت به دلیل اخبار مثبت، شایعات، یا تحرکات بازار. | کاهش ناگهانی قیمت به دلایل اقتصادی، اخبار منفی یا عوامل بازار. |
| تأثیر بر قیمت | افزایش بیشتر قیمت‌ها به دلیل خریدهای ناخواسته از سوی فروشندگان شورت. | کاهش بیشتر قیمت‌ها به دلیل فروش‌های ناخواسته از سوی خریداران لانگ. |
| تأثیر بر فروشندگان | فروشندگان شورت به دلیل افزایش قیمت مجبور به خرید سهام برای جبران ضررهای خود می‌شوند. | فروشندگان لانگ به دلیل کاهش قیمت مجبور به فروش دارایی‌های خود می‌شوند. |
| ریسک اصلی | افزایش سریع قیمت و فشار خرید از سوی فروشندگان شورت. | کاهش سریع قیمت و فشار فروش از سوی خریداران لانگ. |
| اثر روانی بازار | ترس و اضطراب در میان فروشندگان شورت که باعث خرید سریع دارایی‌ها می‌شود. | ترس و اضطراب در میان خریداران لانگ که منجر به فروش سریع دارایی‌ها می‌شود. |
| مقیاس و شدت تأثیر | تأثیر عمدتاً بر بازارهای صعودی و سهام‌هایی که در وضعیت عرضه بالای شورت قرار دارند. | تأثیر عمدتاً بر بازارهای نزولی و سهام‌هایی که در وضعیت تقاضای بالا قرار دارند. |
| ابزارهای جلوگیری | استفاده از استاپ لاس‌ها، خرید آپشن‌های خرید برای پوشش ریسک، محدود کردن پوزیشن‌های شورت. | استفاده از استاپ لاس‌ها، محدود کردن پوزیشن‌های لانگ، تنوع پورتفوی. |
| نمونه‌های مشهور | شورت اسکوییز معروف گیم استاپ (GameStop) در سال 2021. | سقوط بازارهای سهام در سالهای 2008 و 2020 به دلیل بحران اقتصادی. |
هم در شورت اسکوییز و هم در لانگ اسکوییز، تغییرات قیمت به طور تصاعدی شدیدتر می‌شود و باعث ایجاد چرخه‌ای از خرید و فروش می‌شود که خود به نوسانات بیشتر قیمت‌ها دامن می‌زند.
چگونه در برابر شورت اسکوییز از سرمایه خود محافظت کنیم؟
اگرچه شورت اسکوییز یک اتفاق غیرمنتظره است، اما روش‌هایی برای پیش‌بینی آن و نیز محافظت از سرمایه در برابر آن وجود دارد که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
پایش و تحلیل دقیق شاخص Short Interest
بنا به Investopedia، شاخص شورت اینترست مشخص می‌کند که چه درصدی از یک سهام خاص در بازار در پوزیشن شورت قرار دارد. به طور کلی، سهامی که درصد بالایی از آنها در دست فروشندگان شورت است، بیشتر در معرض شورت اسکوییز قرار دارند.
قرار دادن استاپ لاس
برای محدود کردن ضررهای ناشی از شورت اسکوییز، می‌توانید استاپ لاس‌هایی (حد ضرر) را برای پوزیشن شورت خود قرار دهید. این روش به شما کمک می‌کند که در صورت افزایش قیمت سهام به سطح معین، پوزیشن شما به صورت خودکار بسته شود تا از ضرر بیشتر جلوگیری کند.
استفاده از ابزارهای مالی برای پوشش ریسک (Hedging)
در شرایطی که احتمال وقوع شورت اسکوییز وجود دارد، یکی از روش‌های مؤثر برای محافظت از سرمایه شما، استفاده از ابزارهای مالی مشتقه برای پوشش ریسک یا همان هج کردن (Hedging) است. شما می‌توانید با باز کردن موقعیت‌های مخالف در بازار آپشن یا قراردادهای آتی، زیان‌های احتمالی ناشی از افزایش ناگهانی قیمت را کاهش دهید.
برای مثال، اگر در یک موقعیت شورت قرار دارید، می‌توانید همزمان یک اختیار خرید (Call Option) روی همان دارایی بخرید. در صورتی که شورت اسکوییز رخ دهد و قیمت دارایی رشد کند، سود حاصل از اختیار خرید می‌تواند بخشی یا حتی تمام زیان شورت شما را جبران کند. این استراتژی، به ویژه در بازارهای پرنوسان یا دارایی‌هایی با درصد شورت بالا، روشی حرفه‌ای برای مدیریت ریسک محسوب می‌شود.
محدود کردن حجم پوزیشن شورت
یکی از ساده‌ترین و موثرترین راه‌ها برای کاهش ریسک در برابر شورت اسکوییز، محدود کردن حجم پوزیشن‌های شورت است. اگر تصمیم دارید وارد یک معامله فروش استقراضی شوید، بهتر است تنها بخش کوچکی از سرمایه خود را به آن اختصاص دهید تا در صورت وقوع یک جهش ناگهانی قیمت، ضرر شما کنترل‌پذیر باقی بماند. با این کار، حتی اگر بازار برخلاف انتظار شما حرکت کند، فشار روانی و مالی کمتری متحمل خواهید شد و می‌توانید با ذهنی آرام‌تر تصمیم‌گیری کنید.
استفاده از اهرم پایین‌تر
در صورتی که از لوریج یا اهرم معاملاتی استفاده می‌کنید، بهتر است از اهرم پایین‌تر استفاده کنید تا فشار کمتری به سرمایه شما وارد شود. با کاهش میزان اهرم (لوریج)، فشار ناشی از نوسانات شدید قیمت کمتر می‌شود و احتمال لیکوئید شدن یا کال مارجین کاهش می‌یابد.
وقتی با اهرم بالا وارد پوزیشن شورت می‌شوید، حتی یک حرکت کوچک و ناگهانی در خلاف جهت می‌تواند کل سرمایه شما را تهدید کند. اما با انتخاب اهرم‌های پایین‌تر، به خودتان فضای بیشتری برای مدیریت موقعیت و واکنش به شرایط غیرمنتظره بازار می‌دهید.
خروج سریع از پوزیشن شورت در شرایط غیرعادی
اگر بازار به طور غیرمنتظره تغییر کند و نشان‌دهنده احتمال وقوع شورت اسکوییز باشد، بهتر است به سرعت از پوزیشن شورت خود خارج شوید. در این شرایط، به جای تلاش برای سود بیشتر، حفظ سرمایه بسیار مهم‌تر است.
نمونه‌هایی از شورت اسکوییزهای تاریخی که بازار را شوکه کردند
در ادامه، دو مورد از شورت اسکویزهای تاریخی را با هم مرور می‌کنیم:
شورت اسکوییز GameStop
به دلیل عملکرد ضعیف Gamestop در سالهای اخیر، بسیاری از سرمایه‌گذاران بزرگ و مؤسسات مالی شروع به فروش شورت سهام این شرکت کردند. امید به کاهش قیمت سهام شرکت به حدی بود که در ژانویه 2021، حدود 140٪ از سهام در دسترس GameStop به صورت شورت قرار داشت (بیشتر از تعداد سهام در گردش).
با این وجود، سرمایه‌گذاران خرد که بیشتر از طریق پلتفرم‌های آنلاین مانند Reddit و به ویژه گروه WallStreetBets با هم در ارتباط بودند، تصمیم گرفتند که به طور همزمان سهام GameStop را خریداری کنند. این خریدهای ناگهانی باعث افزایش شدید قیمت سهام شد.
در اثر این خریدها، قیمت سهام GameStop که در 15 ژانویه 2021 حدود 8 دلار بود، تنها در چند روز به بیش از 120 دلار رسید.
این افزایش قیمت ناگهانی فشار زیادی به فروشندگان شورت وارد کرد که مجبور شدند سهام خود را خریداری کنند تا از ضررهای بیشتر جلوگیری کنند. این اقدام باعث افزایش بیشتر قیمت شد و شورت اسکوییز تشدید شد.
شورت اسکوییز تسلا
اگرچه تسلا در ابتدا به عنوان یک شرکت نوآور در صنعت خودروهای الکتریکی شناخته می‌شد، اما هنوز برای بسیاری از تحلیلگران و سرمایه‌گذاران سنتی، مدل کسب‌وکار آن پایدار به نظر نمی‌رسید.
این نگرش باعث شد که بسیاری از سرمایه‌گذاران مؤسسات مالی و هِج فاندها به فروش شورت سهام تسلا روی بیاورند (در سال 2019 حدود 20 درصد از سهام تسلا به صورت شورت قرار داشت).
اما در سال 2019، سهام تسلا رشد چشمگیری داشت و در ابتدای سال 2020، در کمتر از یکماه قیمت تسلا از زیر 30 دلار به بالای 60 دلار رسید.
با کاهش قیمت تسلا به 22 دلار در مارس 2020، افراد و موسساتی که معتقد بودند قیمت سهام تسلا حباب است باز هم پوزیشن‌های شورت بیشتری روی این سهم باز کردند. اما رشد بی‌سابقه قیمت تسلا و عملکرد بهتر از پیش‌بینی‌ها، آنها را مجبور به خرید سهام با قیمت‌های بسیار بالاتر کرد.
نتیجه‌گیری
شورت اسکوییز در بازارهایی با نقدینگی پایین و معاملات شورت بالا بیشتر مشاهده می‌شود. برای جلوگیری از ضررهای ناشی از شورت اسکوییز، سرمایه‌گذاران باید مراقب وضعیت سهام‌های خود باشند و از ابزارهای مدیریت ریسک مانند استاپ لاس و پوشش ریسک استفاده کنند. آگاهی از نشانه‌های اولیه شورت اسکوییز و مدیریت مناسب پوزیشن‌ها نیز می‌تواند به محافظت از سرمایه کمک کند.
