بازار رمز ارزها فرصت‌های زیادی برای سرمایه‌گذاری دارد، اما کلاهبرداری‌هایی مانند راگ پول می‌توانند به سرعت سرمایه شما را از بین ببرند. این نوع کلاهبرداری هنگامی اتفاق می‌افتد که تیم پروژه به طور ناگهانی نقدینگی را برداشته و سرمایه‌گذاران را با زیان‌های سنگین مواجه می‌کند. اگر نتوانید راگ پول را به موقع شناسایی کنید، ممکن است تمام سرمایه خود را از دست بدهید. در این مقاله، روش‌های مختلف تشخیص راگ پول و راه‌های محافظت از سرمایه را به شما معرفی خواهیم کرد. اگر می‌خواهید از سرمایه خود در برابر این کلاهبرداری‌ها محافظت کنید، ادامه مقاله را از دست ندهید.
- راگ پول زمانی رخ می‌دهد که تیم پروژه ناگهان نقدینگی را برداشت کرده و سرمایه‌گذاران با توکن‌هایی بی‌ارزش باقی می‌مانند.
- پروژه‌های تازه‌وارد با وعده‌های غیرواقعی و تیم‌های ناشناس، به طور چشمگیری بیشتر در معرض اجرای کلاهبرداری راگ پول هستند. بنابراین، سرمایه‌گذاری در آن‌ها بدون تحقیق، بسیار پرریسک است.
- ترکیبی از بررسی دقیق تیم، نقدینگی، قرارداد هوشمند و مشارکت جامعه، قدرت شما را «تشخیص راگ پول» ارتقا می‌دهد؛ یعنی خود شما نقش اول را در محافظت از سرمایه خود دارید.
راگ پول چیست و چرا مهم است؟
راگ پول یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها در دنیای رمز ارزها است که بسیاری از سرمایه‌گذاران به دلیل عدم آگاهی از آن دچار خسارات سنگینی می‌شوند. راگ پول نوعی کلاهبرداری در دنیای رمز ارزها است و زمانی اتفاق می‌افتد که تیم یک پروژه پس از جذب سرمایه از کاربران، ناگهان نقدینگی را برداشته و پروژه را رها می‌کند. در چنین شرایطی، توکن‌ها و ارزهای دیجیتال ارزش خود را از دست داده و سرمایه‌گذاران با ضررهای بزرگ روبه‌رو می‌شوند.
بسیاری از پروژه‌های جدید، بدون شفافیت کافی راه‌اندازی می‌شوند و این امر فرصت مناسبی را برای اجرای راگ پول فراهم می‌آورد. بنابراین، اگر شما هم می‌خواهید بدانید که چگونه می‌توان از راگ پول جلوگیری کرد، باید با علائم و ویژگی‌های این نوع کلاهبرداری آشنا شوید. شناخت زودهنگام این تهدید به شما کمک می‌کند تا از سرمایه خود در برابر این خطرات محافظت کنید.
طبق تعریف سایت CoinMarketCap، افزایش شدید و ناگهانی قیمت توکن به عنوان ترفندی برای جذب کاربران، می‌تواند از نخستین نشانه‌های جدی آن باشد.
تفاوت راگ پول با سایر کلاهبرداری‌ها
راگ‌پول (Rug Pull) با وجود اینکه زیرمجموعه‌ای از کلاهبرداری‌های خروجی (Exit Scam) محسوب می‌شود، تفاوت‌های مهم و اساسی با سایر انواع تقلب‌های مالی در بازار ارز دیجیتال دارد. شناخت این تفاوت‌ها کمک می‌کند تا معامله‌گران بتوانند الگوهای رفتار مشکوک را سریع‌تر تشخیص دهند و ریسک از دست دادن سرمایه را کاهش دهند.
برخی از این تفاوت‌ها عبارتند از:
۱. ماهیت کلاهبرداری: نقدینگی محور
در راگ پول (Rug Pull)، تمرکز اصلی کلاهبردار بر خارج کردن نقدینگی از استخرهای DEX است، اما در سایر کلاهبرداری‌ها مانند فیشینگ یا پانزی، هدف معمولاً سرقت مستقیم دارایی کاربر یا ایجاد جریان سرمایه‌گذاری مداوم است.
مثال کاربردی:
در پروژه‌های DeFi، توسعه‌دهندگان توکن‌های جعلی ایجاد می‌کنند، نقدینگی جفت ارز (مثلاً X/ETH) را اضافه می‌کنند، کاربران خرید می‌کنند و ناگهان کل نقدینگی خارج می‌شود و قیمت توکن به نزدیک صفر سقوط می‌کند.
۲. سرعت وقوع: بسیار ناگهانی
راگ پول (Rug Pull) معمولاً در چند ثانیه تا چند دقیقه اتفاق می‌افتد، اما بسیاری از کلاهبرداری‌های دیگر روندی تدریجی دارند. مانند طرح پانزی که تا زمان توقف ورودی سرمایه پیش می‌رود.
مثال کاربردی:
پروژه SQUID Token در سال ۲۰۲۱ ظرف چند دقیقه پس از جذب سرمایه، قیمت از ۲۸۰۰ دلار به ۰.۰۰۰۷ سقوط کرد.
۳. توکن‌محور بودن کلاهبرداری
در راگ پول (Rug Pull) ، کلاهبرداری بر اساس طراحی و کنترل توکن انجام می‌شود؛ مانند:
- امکان غیرفعال کردن فروش؛
کنترل کامل مالک قرارداد؛ - عرضه بزرگ در دست تیم.
در مقابل، کلاهبرداری‌هایی مانند هک صرافی یا بدافزارها نیازی به توکن اختصاصی ندارند.
۴. ایجاد اعتماد اولیه از طریق ابزارهای ظاهراً فنی
پروژه‌هایی که راگ پول (Rug Pull) می‌کنند معمولاً از Roadmap حرفه‌ای، وب سایت‌های پیشرفته، ممیزی‌های جعلی (Fake Audits) و تیم‌های ناشناس، اما فعال در شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند تا حس امنیت ایجاد کنند.
اما، بسیاری از انواع دیگر کلاهبرداری‌ها مثل فیشینگ از روش‌های احساسی و لینک‌سازی تقلبی استفاده می‌کنند، نه ابزارهای فنی.
۵. حذف نقدینگی به‌جای تخلیه مستقیم کیف پول کاربران
در راگ پول (Rug Pull)، کاربران به طور مستقیم پول خود را به کیف پول کلاهبردار ارسال نمی‌کنند؛ بلکه پول در استخرهای نقدینگی قرار دارد و وقتی توسعه‌دهنده نقدینگی را خارج می‌کند، ارزش توکن‌ها سقوط می‌کند و دارایی کاربران عملاً بی‌ارزش می‌شود.
در کلاهبرداری‌هایی مثل فیشینگ یا دزد کیف پول (Wallet Drainer)، دارایی مستقیم از والت کاربر دزدیده می‌شود.
۶. دستکاری قیمت از طریق نقدینگی نه از طریق بازارسازی
در راگ پول (Rug Pull)، قیمت به صورت ناگهانی صفر می‌شود، نه با دستکاری بازار و افزایش مصنوعی حجم. در صورتیک که در پامپ و دامپ، قیمت با تبلیغات و خرید هماهنگ بالا می‌رود و سپس فروش دسته‌جمعی اتفاق می‌افتد، اما نقدینگی معمولاً حذف نمی‌شود.
مثال کاربردی:
در پامپ و دامپ، ممکن است قیمت ۵۰۰٪ رشد کند و سپس ۸۰٪ سقوط کند، اما در راگ پول قیمت غالباً نزدیک به صفر رسیده و غیرقابل بازیابی می‌شود
طبق گزارش Chainalysis، در سال ۲۰۲۱ پروژه‌های راگ پول حدود ۳۷٪ از کل درآمد کلاهبرداری در رمز ارزها را تشکیل دادند.
انواع راگ پول
در بازار رمز ارزها، شناخت دقیق اینکه انواع راگ پول چگونه عمل می‌کنند به سرمایه‌گذار کمک می‌کند تا با دقت بیشتری به پروژه‌ها نگاه کند. در ادامه سه نوع اصلی این کلاهبرداری توضیح داده می‌شود:
راگ پول از پیش برنامه‌ریزی شده (Pre‑planned Rug Pull)
در این نوع، تیم پروژه از همان ابتدا قصد کلاهبرداری داشته و تمام برنامه‌ریزی‌ها برای خروج سریع انجام شده است. این پروژه‌ها معمولاً مالکیت عمده توکن‌ها را در دست دارند و وعده‌هایی از بازدهی بالا می‌دهند، اما در واقع قصد دارند در زمان مناسب نقدینگی را بردارند. وقتی با یک پروژه روبه‌رو می‌شوید که در واقع یک توکن اسکم است، احتمال اینکه با چنین راگ پولی روبه‌رو باشید زیاد است. این پروژه‌ها معمولاً بعد از مدتی سقوط می‌کنند.
مثال: پروژه SQUID (توکن مربوط به سریال «SquidGame») که پس از راه‌اندازی سریع، توسعه‌دهندگان نقدینگی را برداشت کرده و قیمت از سقف چند هزار دلار به تقریباً صفر سقوط کرد.
راگ پول موقت (Temporary Rug Pull)
در این مدل از انواع راگ پول، پروژه برای مدت کوتاهی فعال است و سپس نقدینگی به طور ناگهانی حذف می‌شود. تیم پروژه ممکن است بازگردد یا نه، اما اثر این کلاهبرداری همچنان باقی می‌ماند. یکی از نشانه‌های کلاهبرداری راگ پول موقت، کاهش شدید نقدینگی است. برای تشخیص راگ پول، بررسی استخر نقدینگی پروژه بسیار مهم است. اگر نقدینگی کم شده باشد یا به طور کامل حذف شده باشد، باید مراقب بود.
مثال: پروژه Teddy Doge که پس از جمع‌آوری سرمایه در عرض کوتاهی، تیم اقدام به فروش گسترده دارایی‌ها کرد و ارزش پروژه به شدت کاهش یافت.
راگ پول هوشمند (Smart Contract Rug Pull)
در این نوع کلاهبرداری، تیم پروژه از ساخت قرارداد هوشمند برای انجام اعمال مخرب استفاده می‌کند. مثلاً تیم می‌تواند قرارداد را طوری بنویسد که کاربران نتوانند توکن‌های خود را بفروشند یا آن‌ها قادر به ایجاد توکن‌های جدید شوند. به همین دلیل، بررسی کد قرارداد هوشمند یکی از روش‌های اصلی برای تشخیص راگ پول است. اگر قرارداد اجازه فروش توکن‌ها را مسدود کند، احتمال اینکه با چنین کلاهبرداری مواجه شوید، بالا است.
برای مثال، در سایت mdpi آمده است که توکن SQUID کد مخفی داشت که فقط برای توسعه‌دهندگان امکان فروش را می‌داد و سایر کاربران در عمل گیر افتادند.
یکی از نشانه‌های متمایز راگ پول نسبت به دیگر کلاهبرداری‌ها، الگوهای غیرطبیعی حرکت قیمت است؛ یعنی اگر نمودار قیمت پروژه‌ای خیلی سریع بالا رفت و سپس به‌شدت سقوط کرد، احتمال زیاد با شکل پیشرفته‌ای از راگ پول مواجه هستید.
نشانه‌ها و روش‌های تشخیص راگ پول
تشخیص راگ پول در مراحل اولیه می‌تواند از زیان‌های بزرگ جلوگیری کند. بسیاری از پروژه‌های کلاهبرداری در بازار رمز ارزها نشانه‌هایی دارند که می‌توان آن‌ها را شناسایی کرد. در این بخش به سه معیار مهم برای شناسایی راگ پول می‌پردازیم.
بررسی تیم توسعه‌دهنده و شفافیت آن‌ها
اولین چیزی که باید بررسی کنید، تیم پروژه است. آیا اعضای تیم شناخته‌شده هستند یا ناشناس؟ آیا سابقه‌ای در صنعت رمزارز دارند؟ پروژه‌هایی که تیم آن‌ها ناشناس باشد یا اطلاعات کمی از آن‌ها در دسترس باشد، احتمال وقوع کلاهبرداری راگ پول در آن‌ها بالا است.
اگر تیم وعده‌هایی مثل بازده‌های غیرواقعی می‌دهد یا پروژه ادعا می‌کند بدون تیم است، باید بسیار مراقب بود. به طور کلی، اگر اعضای تیم پروژه به راحتی قابل شناسایی نباشند، ممکن است در حال اجرای یک کلاهبرداری از نوع راگ پول باشند.
نقدینگی و ساختار توکن‌ها
نقدینگی پروژه و نحوه توزیع توکن‌ها (بخشی از توکنومیکس) از مهم‌ترین معیارهای تشخیص راگ پول هستند. اگر نقدینگی پروژه قفل نشده باشد یا بیشتر توکن‌ها در اختیار تیم پروژه باشد، احتمال اینکه تیم پروژه نقدینگی را برداشت کند و پروژه را رها کند بسیار زیاد است.
به عنوان مثال، در برخی پروژه‌ها بیش از ۷۰٪ از توکن‌ها در دست تیم بوده و بعد از مدتی ارزش پروژه به طور ناگهانی سقوط کرده است. بنابراین، بررسی نحوه توزیع توکن‌ها و نقدینگی یکی از گام‌های کلیدی برای تشخیص راگ پول است.
یکی از شاخص‌های مهم برای تشخیص این نوع کلاهبرداری این است که کیف پول‌های تیم پروژه نباید بیش از حدود ۵٪ از عرضه کل توکن را در اختیار داشته باشند.
فعالیت شبکه و جامعه پروژه
فعالیت و تعاملات جامعه پروژه در شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر و دیسکورد می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت پروژه باشد. اگر پروژه‌ای جامعه کوچکی دارد و گفتگوهای آن فقط تبلیغاتی است، باید مراقب بود. پروژه‌هایی که وعده‌های بزرگ می‌دهند، اما هیچ‌گونه به‌روزرسانی منظم یا گزارش‌های امنیتی (audit) ندارند، احتمال وقوع کلاهبرداری راگ پول در آن‌ها بسیار زیاد است. بررسی فعالیت جامعه و تعاملات آن‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا قبل از سرمایه‌گذاری، خطرات را شناسایی کنید.
بهترین ابزارها و سایت‌های کمکی برای تشخیص راگ پول
برای تشخیص راگ پول و جلوگیری از سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کلاهبرداری، ابزارهای آنلاین زیادی وجود دارند که می‌توانند کمک بزرگی باشند. این ابزارها به شما این امکان را می‌دهند که قبل از هرگونه سرمایه‌گذاری، وضعیت پروژه‌ها را به دقت بررسی کنید و از ریسک‌های احتمالی جلوگیری کنید. از جمله این ابزارها می‌توان به ابزارهایی برای بررسی قراردادهای هوشمند، نقدینگی، توزیع توکن‌ها و گزارش‌های امنیتی اشاره کرد.
ابزارهایی مانند Token Sniffer به شما کمک می‌کنند قراردادهای هوشمند پروژه‌ها را بررسی کنید و ببینید آیا کدهای مخربی وجود دارند که به تیم اجازه دهند نقدینگی را بردارند یا توکن‌های جدید بسازند. همچنین، ابزارهایی مثل De.Fi Scanner و Solana Rug Checker برای بررسی نقدینگی و توزیع توکن‌ها مفید هستند. اگر نقدینگی قفل نشده باشد یا بیشتر توکن‌ها در دست تعداد کمی از افراد باشد، خطر راگ پول بالا است.
همچنین ابزارهایی مانند QuillCheck می‌توانند نشان دهند که آیا پروژه فروش توکن‌ها را برای کاربران محدود کرده است که یکی از نشانه‌های رایج کلاهبرداری راگ پول است. استفاده از این ابزارها به شما کمک می‌کند تا پیش از سرمایه‌گذاری، خطرات احتمالی را شناسایی کنید.
روش‌های محافظت از سرمایه در مقابل راگ پول
ریسک راگ پول همیشه در سرمایه‌گذاری در رمز ارزها وجود دارد، اما با روش‌های درست می‌توان این ریسک را کاهش داد و از ضررهای بزرگ جلوگیری کرد. در اینجا به روش‌هایی برای محافظت از سرمایه شما در برابر این کلاهبرداری پرداخته می‌شود.
رعایت اصول سرمایه‌گذاری امن در کریپتو
اولین اصل برای سرمایه‌گذاری ایمن این است که فقط مبلغی را سرمایه‌گذاری کنید که در صورت از دست دادن آن مشکلی برای شما پیش نیاید. علاوه بر این، بهتر است سرمایه خود را در پروژه‌های مختلف توزیع کنید و از سرمایه‌گذاری در پروژه‌هایی که وعده بازده‌های غیرواقعی و خیلی زیاد می‌دهند، خودداری کنید.
به یاد داشته باشید که اگر وعده سودهای بسیار بالا داده شد، احتمالاً خطر راگ پول در آن پروژه زیاد است. پروژه‌هایی که به طور ناگهانی در عرض چند روز یا هفته سود زیادی می‌دهند، می‌توانند مشکوک باشند.
آموزش و تحلیل شخصی پروژه‌ها
برای جلوگیری از مواجهه با راگ پول، باید خودتان پروژه‌ها را به دقت بررسی کنید. این یعنی اینکه قبل از سرمایه‌گذاری باید تیم توسعه‌دهنده، قراردادهای هوشمند، توزیع توکن‌ها و وضعیت نقدینگی را چک کنید. منابع معتبر را بررسی کنید، با گروه‌های معتبر در ارتباط باشید و شکایت‌ها یا نظرات منفی دیگر کاربران را بررسی کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا تشخیص راگ پول را بهتر انجام دهید و پروژه‌های پرخطر را شناسایی کنید.
استفاده از صرافی‌ها و پلتفرم‌های معتبر
اگر پروژه‌ای در صرافی معتبر لیست شده باشد، احتمال کلاهبرداری در آن کمتر است. با این حال، حتی در این صورت هم باید پروژه را از نظر نقدینگی و شفافیت بررسی کنید. صرافی‌های معتبر معمولاً برای لیست کردن پروژه‌ها بررسی‌های امنیتی انجام می‌دهند و نقدینگی را قفل می‌کنند تا از راگ پول جلوگیری کنند. اگر پروژه‌ای در صرافی‌های معتبر مثل coinbase.com لیست نشده باشد، باید با احتیاط بیشتری به آن نگاه کنید.
بهترین دفاع در مقابل راگ پول، ترکیبی از احتیاط‌گری و تحقیق شخصی است؛ یعنی هرچقدر ابزار و دانش داشته باشید، ولی بدون دقت و شک منطقی وارد پروژه شوید، همچنان در معرض خطر خواهید بود.
نتیجه‌گیری
در این مقاله، توضیح دادیم که راگ پول چیست و چرا این نوع کلاهبرداری یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها برای سرمایه‌گذاران در بازار رمز ارزها است. کلاهبرداری راگ پول زمانی اتفاق می‌افتد که تیم پروژه ناگهان نقدینگی را برداشت کرده و پروژه را رها می‌کند که باعث از دست رفتن سرمایه‌های سرمایه‌گذاران می‌شود. برای جلوگیری از این خطرات، باید با دقت و تحقیق وارد هر پروژه شوید و از ابزارهای مناسب برای تشخیص راگ پول استفاده کنید. همیشه به یاد داشته باشید که آموزش مستمر و آگاهی از روش‌های تشخیص این کلاهبرداری، به شما کمک می‌کند تا از سرمایه خود محافظت کنید و از وارد شدن به پروژه‌های پرخطر جلوگیری نمایید.
