نمودار میله‌ای یکی از ساده‌ترین و درعین‌حال پرکاربردترین روش‌ها برای نمایش داده‌های آماری به‌صورت بصری است. این نوع نمودار، با استفاده از میله‌هایی با طول متناسب با مقدار هر داده، به بیننده امکان مقایسه سریع و آسان بین چند مجموعه داده را می‌دهد. تمرکز اصلی این مقاله بر روی نمودارهای میله‌ای آماری است که اغلب در مطالعات آماری، گزارش‌های مالی و تحلیل‌های مقایسه‌ای به کار می‌روند. با این حال، در پایان مقاله، به شکل خاص‌تری از نمودار میله‌ای تحت عنوان نمودار میله‌ای قیمت نیز اشاره خواهیم کرد که در تحلیل تکنیکال بازارهای مالی کاربرد دارد.
مفهوم نمودار میله‌ای
نمودار میله‌ای ابزاری گرافیکی برای نمایش مجموعه‌ای از داده‌هاست که در آن، هر داده با یک میله نمایش داده می‌شود. این میله‌ها می‌توانند افقی یا عمودی باشند، اما طول آن‌ها همیشه متناسب با مقدار آن داده است. محور افقی معمولاً دسته‌بندی‌ها (مانند نام کشورها، محصولات یا بازه‌های زمانی) را نشان می‌دهد و محور عمودی نیز مقدار هر داده را. هدف اصلی از استفاده از نمودار میله‌ای، نمایش سریع و واضح تفاوت‌ها در میان داده‌ها و کمک به مقایسه‌ی بصری میان آن‌هاست. این نوع نمودار، چه در ارائه‌های علمی و چه در تحلیل‌های تجاری و اقتصادی، کاربرد بسیار وسیعی دارد.
ویژگی‌های نمودار میله ای
یک نمودار میله ای عادی حاوی یک عنوان، محور x، محور y و مقیاس‌هایی برای هر محور، و همچنین حاوی میله‌هایی است که اصلی‌ترین عضو این نمودار هستند. برخی از نمودارها حتی ممکن است حاوی یک راهنما باشند که در آن معانی رنگ‌ها نوشته شده است. استفاده از راهنما معمولا برای نمودارهای ترکیبی و مقایسه‌ای رواج دارد، تا از سردرگمی خواننده جلوگیری کند.
نمودارهای میله‌ای برای مقایسه دو یا چند مقدار در طول زمان، بسیار ایده‌آل هستند. در این نمودارها داده‌ها به صورت عمودی یا افقی نمایش داده می‌شوند. میله‌های تکی نیز برای نشان دادن مقادیر مجزا مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، یک نمودار میله ای می‌تواند تعداد مردهایی که یک خصوصیت اخلاقی خاص دارند را در سنی خاص نشان دهد. مقدار مورد مطالعه، که تعداد افرادی است که دارای یک خصوصیت اخلاقی هستند، توسط طول یک ستون نشان داده می‌شود. هرچه تعداد این افراد بیشتر باشد، طول ستون نیز بیشتر است، و هرچه تعداد افراد کمتر باشد، از طول این ستون کاسته می‌شود. در این مثال، یک ستون به صورت جداگانه سن یا گروه سنی را نمایش می‌دهد.
در تحلیل تکنیکال، نمودار حجمی نشان‌دهنده حجمی از معاملات است که در یک روز انجام گرفته است. در این مورد، محور x روزها را نمایش می‌دهد، در حالی که ستونی که به صورت عمودی قرار گرفته است، نشان‌دهنده حجم معاملات انجام گرفته در هر روز است.
زمانی که یک نمودار نقطه صفر تعریف‌شده‌ای داشته باشد، و داده‌ها نیز نسبت به این نقطه حاوی اعداد مثبت و منفی باشند، همچنان می‌توان این داده‌ها را با ستونهایی نمایش داد. در این صورت، ستونهایی که در بالای نقطه صفر قرار دارند نشان‌دهنده مقادیر مثبت، و ستونهایی که در زیر نقطه صفر قرار دارند حاکی از داده‌های منفی هستند.
بار دیگر لازم به ذکر است که داده‌های نمودار میله‌ای می‌توانند به صورت افقی یا عمودی نشان داده شوند. برای تغییر حالت از عمودی به افقی و بالعکس، کافی است که جای دو محور x و y با یکدیگر عوض شود.
انواع نمودارهای میله ای
نمودار میله ای گروهی
نمودارهای میله ای گروهی، که با نام نمودار میله ای خوشه‌ای (Clustered bar graph) نیز شناخته می‌شوند، نشان‌دهنده مقادیر یکسان برای موارد گوناگون هستند. یک نمودار میله ای می‌تواند تعداد افرادی (اعم از مرد و زن) که در یک سن خاص هستند و خصوصیت اخلاقی خاصی دارند را نشان دهد. در این صورت، یک ستون می‌تواند تعداد کل افراد را نشان دهد (مستقل از جنسیت). اما در یک نوع دیگر، این داده‌ها می‌تواند به تفکیک جنسیت نمایش داده شود؛ یک ستون برای مردها و یک ستون برای زنها. در این صورت این دو ستون برای هر سن یا گروه سنی به صورت جداگانه رسم شده و در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند.
نمودار میله‌ای انباشته (Stacked Bar Chart)
نمودار میله‌ای انباشته نوعی از نمودار میله‌ای است که به‌جای قرار گرفتن گروه‌های مختلف داده در کنار یکدیگر، آن‌ها را به‌صورت پشته‌ای روی هم قرار می‌دهد. در این نوع نمودار، هر میله به چند بخش تقسیم می‌شود که مجموع آن‌ها نمایانگر مقدار کل است، و هر بخش، بخشی از کل را نشان می‌دهد.
این نمودارها زمانی مفید هستند که بخواهید هم سهم نسبی اجزاء مختلف را نشان دهید و هم کل داده را با هم مقایسه کنید.
مثال:
فرض کنید می‌خواهید میزان فروش فصلی یک شرکت را تحلیل کنید.
در یک نمودار میله‌ای انباشته، هر میله می‌تواند نشان‌دهنده فروش یک فصل باشد، و خود میله به بخش‌هایی مانند موارد زیر تقسیم می‌شود:
- فروش محصول A
- فروش محصول B
- فروش محصول C
. با این کار، شما نه‌تنها می‌توانید کل فروش هر فصل را ببینید، بلکه سهم هر محصول از این فروش را نیز به‌صورت بصری مقایسه کنید.
راهنمای عملی تفسیر انواع نمودار میله‌ای
نمودارهای میله‌ای در تحلیل داده‌های مالی و اقتصادی کاربرد فراوانی دارند، اما تفسیر درست آن‌ها نیازمند شناخت دقیق انواع مختلف این نمودارهاست. در این بخش، با سه نوع پرکاربرد نمودار میله‌ای آشنا می‌شویم و نحوه استفاده از آن‌ها را در موقعیت‌های واقعی بررسی می‌کنیم.
1. نمودار میله‌ای ساده عمودی
در این نوع نمودار، محور افقی (X) نمایانگر دسته‌بندی‌هاست (مثلاً ماه‌ها، کشورها یا انواع کالاها) و محور عمودی (Y) مقدار عددی هر دسته را نمایش می‌دهد.
مثال کاربردی:
فرض کنید می‌خواهیم تعداد ثبت‌نام‌کنندگان در یک دوره آموزشی آنلاین را طی پنج ماه بررسی کنیم. ستون‌های عمودی نشان می‌دهند که مثلاً در خرداد، ۱۲۰ نفر ثبت‌نام کرده‌اند و در تیر، این تعداد به ۱۸۰ نفر رسیده است.
تفسیر: هرچه ستون بلندتر باشد، مقدار بیشتر است. مقایسه مستقیم بین ستون‌ها به راحتی قابل انجام است.
2. نمودار میله‌ای ساده افقی
در این نوع، محور افقی مقادیر عددی را نمایش می‌دهد و میله‌ها به صورت افقی رسم می‌شوند. این نمودارها زمانی مفید هستند که برچسب‌های دسته‌بندی طولانی‌اند یا فضای عمودی محدودی داریم.
مثال کاربردی:
در یک نظرسنجی از ۱۰۰ نفر، میزان علاقه به انواع سرمایه‌گذاری مانند طلا، ارز دیجیتال، سهام و مسکن پرسیده شده است. نمودار افقی می‌تواند نشان دهد که مثلاً ۷۵ نفر طلا را انتخاب کرده‌اند و ۴۵ نفر ارز دیجیتال را ترجیح داده‌اند.
تفسیر: ترتیب دسته‌ها معمولاً از بالا به پایین است و چشم انسان راحت‌تر می‌تواند مقایسه‌های افقی انجام دهد.
3. نمودار میله‌ای گروهی یا خوشه‌ای (Grouped Bar Chart)
این نوع نمودار برای مقایسه چند گروه مختلف در یک دسته‌بندی واحد استفاده می‌شود. هر دسته، چند میله‌ی کنار هم دارد که هر کدام نمایانگر یک گروه خاص هستند.
مثال کاربردی:
فرض کنید میزان فروش سه محصول مختلف (مثلاً لپ‌تاپ، تبلت و گوشی) را در چهار فصل سال می‌خواهیم مقایسه کنیم. در فصل بهار، سه میله کنار هم داریم که نشان‌دهنده فروش هر محصول هستند. همین ساختار برای فصل تابستان و سایر فصل‌ها نیز تکرار می‌شود.
تفسیر: این نمودار به ما کمک می‌کند تا هم عملکرد کلی هر فصل را بررسی کنیم و هم مقایسه‌ای بین محصولات داشته باشیم.
4. نمودار میله‌ای ۱۰۰٪ انباشته (100% Stacked Bar Chart)
نمودار میله‌ای ۱۰۰٪ انباشته، نسخه‌ای از نمودار میله‌ای انباشته است که در آن ارتفاع یا طول هر میله همیشه برابر با ۱۰۰٪ در نظر گرفته می‌شود. به‌جای نمایش مقادیر مطلق، این نمودار سهم نسبی هر بخش از کل را نشان می‌دهد.
ویژگی اصلی:
هر میله به بخش‌هایی تقسیم می‌شود که مجموع آن‌ها ۱۰۰٪ است و هر بخش درصد سهم خود را از کل نشان می‌دهد. این روش کمک می‌کند تا به‌جای تمرکز بر حجم کل، بر ترکیب نسبی اجزای داده‌ها تمرکز کنیم.
مثال کاربردی:
فرض کنید یک شرکت سه محصول A، B و C دارد و می‌خواهیم ترکیب فروش آن‌ها را در چهار فصل مقایسه کنیم. در نمودار ۱۰۰٪ انباشته، طول هر میله (فصل) یکسان است، اما نسبت بخش‌های مربوط به هر محصول، نشان‌دهنده درصد سهم آن محصول از کل فروش فصلی است. به این ترتیب، حتی اگر کل فروش فصول متفاوت باشد، می‌توان تغییرات در سهم هر محصول را به‌وضوح مشاهده کرد.
کاربردها:
- مقایسه ترکیب نسبی داده‌ها در طول زمان
- بررسی تغییرات سهم هر بخش بدون توجه به مقدار مطلق کل
استفاده از نمودار میله‌ای در تحلیل تکنیکال
در برخی از روش‌های تحلیل تکنیکال از نمودارهای میله‌ای استفاده می‌شود. به عنوان مثال، معامله‌گران ممکن است از اندیکاتور (moving average convergence divergence) که به اختصار MACD نامیده می‌شود، استفاده کنند. این نمودار یکی از نمودارهای هیستوگرام تحلیلی معروف است که در آن تفاوت میان خط MACD و خط سیگنال (signal line) نمایش داده می‌شود.
شکل زیر نشان‌دهنده نمودار روزانه سهام شرکت اپل (Apple Inc) است، که در آن سه نوع نمودار میله‌ای نمایان است.
در سمت راست نمودار، حجم معاملات بر حسب قیمت نشان داده شده است. این نمودار نوعی نمودار افقی است که پراکندگی حجم معاملات را بر حسب قیمت نشان می‌دهد. در زیر نمودار، حجم معاملات در هر روز به صورت ستون‌های عمودی نشان‌داده شده است. در آخر، هیستوگرام MACD نشان‌دهنده فاصله میان MACD و خط سیگنال است. زمانی که این هیستوگرام نقطه صفر را قطع می‌کند، بدین معنی است که MACD و خط سیگنال با یکدیگر تلاقی کرده اند. برخی معامله‌گران از این اتفاق به عنوان سیگنال معاملاتی استفاده می‌کنند.
نمودار میله‌ای قیمت
نمودار میله‌ای که تا کنون در رابطه با آن بحث کردیم می‌توانست بزرگی یک داده را با استفاده از یک ستون نمایش دهد. اما نمودار میله‌ای قیمت یک ابزار تحلیل تکنیکال است که قیمت‌های باز شدن، بسته شدن، بیشترین و کمترین قیمت را برای یک دارایی، در بازه‌های زمانی مشخص نشان می‌دهد. خطوط کوچک افقی که به روی میله‌ها کشیده می‌شوند نشان‌دهنده قیمت‌های باز شدن و بسته شدن هستند. بر خلاف نمودارهای میله‌ای عادی، نمودار میله‌ای قیمت تنها بازه‌ای از قیمت را پوشش می‌دهد که مربوط به آن بازه زمانی باشد.
محدودیت‌های نمودار میله‌ای
نمودار میله ای راهی برای به تصویر کشیدن داده‌ها است. این که این داده‌ها چگونه نمایش داده شوند می‌تواند به روی تفسیری که از آن می‌شود، تاثیر بگذارد. به عنوان مثال، اگر مقیاس بزرگی انتخاب شود، ممکن است تفاوت میان داده‌ها مشخص نباشد. مقیاس باید به شکلی انتخاب شود که تفاوت میان داده‌های گوناگون را به خوبی نشان دهد، تا بتوان به خوبی داده‌ها را مطالعه و با یکدیگر مقایسه کرد.
نمودارهای میله‌ای می‌تواند بسیار متقاعد کننده بنماید. اما اعتبار هر نمودار میله‌ای به اندازه اعتبار داده‌هایی است که برای رسم آن استفاده شده است. بنابراین، همواره مطمئن شوید که منبع داده‌های نمودار میله‌ای معتبر بوده باشد و از مطالعه‌ای جامع به دست آمده باشد.
به عنوان مثال، مطالعه داده‌های بازار سهام، تنها در یک بازه کوچک چندروزه، نمی‌تواند نتایج جامعی حاصل کند. در حالی که همین مطالعه اگر میان داده‌های امسال و سال گذشته صورت بگیرد، می‌تواند اطلاعات بیشتری برای ادامه تحلیل، به خواننده بدهد.
تفاوت نمودار میله‌ای و نمودار ستونی چیست؟
در بسیاری از منابع و مقالات، اصطلاح‌های “نمودار میله‌ای” و “نمودار ستونی” به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما از نظر فنی این دو کمی با هم تفاوت دارند. نمودار ستونی (Column Chart) معمولاً به نموداری گفته می‌شود که در آن، میله‌ها به صورت عمودی رسم می‌شوند؛ در حالی که نمودار میله‌ای (Bar Chart) در شکل کلاسیک خود، دارای میله‌هایی افقی است.
این تفاوت در جهت رسم، اغلب بسته به نوع داده یا هدف بصری انتخاب می‌شود. مثلاً اگر دسته‌بندی‌های داده طولانی باشند (مانند نام کشورها یا محصولات)، استفاده از نمودار میله‌ای افقی، می‌تواند خوانایی بهتری داشته باشد. در مقابل، نمودارهای ستونی بیشتر در نمایش تغییرات در طول زمان یا برای نشان دادن روندهای صعودی و نزولی به کار می‌روند.
بنابراین، هرچند از نظر ساختار مشابه‌اند، اما جهت‌گیری میله‌ها و کاربرد مورد نظر آن‌ها، وجه تمایز اصلی بین نمودار میله‌ای و ستونی را تشکیل می‌دهد.
چه زمانی باید از نمودار میله‌ای استفاده کرد (و چه زمانی نمودارهای دیگر بهترند)؟
نمودار میله‌ای یکی از ابزارهای مهم در تحلیل بازار فارکس است که به معامله‌گران کمک می‌کند تا جزئیات دقیق‌تری از حرکت قیمت‌ها در بازه‌های زمانی مختلف به دست آورند. این نمودار شامل میله‌هایی است که نمایانگر قیمت‌های باز، بسته، بالاترین و پایین‌ترین قیمت در هر دوره زمانی است. برای معامله‌گران فارکس، این نمودار به دلیل توانایی نمایش دقیق تغییرات قیمت و شناسایی الگوهای قیمتی، ابزاری بسیار مفید است. از نمودار میله‌ای می‌توان برای تحلیل بازگشت‌ها و شناسایی روندها استفاده کرد.
نمودار خطی در فارکس
نمودار خطی ابزاری ساده و کاربرپسند است که برای تحلیل روندهای بلندمدت در بازار فارکس مناسب است. این نمودار تنها قیمت‌های بسته‌شدن را نشان می‌دهد و معمولاً برای تحلیلگران و سرمایه‌گذارانی که به دنبال دید کلی از حرکت بازار در طول زمان هستند، مفید است. استفاده از نمودار خطی کمک می‌کند تا یک چشم‌انداز ساده از روند کلی بازار به دست آید، بدون اینکه به جزئیات تغییرات قیمتی در دوره‌های مختلف زمان پرداخته شود.
نمودار دایره‌ای در فارکس
نمودار دایره‌ای بیشتر برای مقایسه نسبت‌ها و اجزای مختلف استفاده می‌شود. در تحلیل فارکس، این نوع نمودار معمولاً برای مقایسه سهم هر ارز از یک پورتفوی معاملاتی یا بررسی حجم معاملات استفاده می‌شود. نمودار دایره‌ای به‌صورت درصدی داده‌ها را نمایش می‌دهد و به تحلیلگر این امکان را می‌دهد که سهم هر بخش از کل بازار را مشاهده کند. این نمودار برای کسانی که به مقایسه نسبت‌ها و اجزای مختلف توجه دارند، بسیار مفید است.
در نهایت، انتخاب نوع نمودار بستگی به هدف تحلیل و نوع اطلاعاتی دارد که نیاز به نمایش آن دارید. اگر می‌خواهید حرکت دقیق قیمت‌ها را در یک بازه زمانی خاص بررسی کنید، نمودار میله‌ای بهترین گزینه است. برای مشاهده روند کلی بازار در بلندمدت، نمودار خطی بیشتر مناسب است. در حالی که اگر نیاز به مقایسه نسبت‌ها و سهم‌ها دارید، نمودار دایره‌ای ابزار مناسبی برای شما خواهد بود.
