مفاهیم لیکوئید و مارجین کال اصطلاحات مهمی در دنیای معاملات مالی و بازارهای ارزهای دیجیتال و فارکس هستند. این دو عبارت به نحوه مدیریت ریسک و مارجین در معاملات مربوط میشوند و نقش بسزایی در سرمایهگذاریها و تجارتهای مالی دارند.
در این مقاله از آرون گروپس ب هطور جامع به بررسی کال مارجین و تفاوت آن با لیکوئید شدن میپردازیم و با روشهای محاسبه درصد لیکوئید شدن و راهکارهای مدیریت ریسک برای جلوگیری از استاپ اوت آشنا میشویم.
اگر به این موضوع علاقمندید، تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
- هنگامیکه موجودی حساب به زیر حد مجاز میرسد، بروکر هشدار کال مارجین میدهد تا معاملهگر فرصت اصلاح وضعیت داشته باشد.
- کال مارجین یک هشدار است و به تریدر فرصت میدهد تا موجودی حساب را اصلاح کند، اما در مرحلهی لیکوئید شدن، پوزیشنها بهطور خودکار توسط بروکر بسته میشوند.
- مانیتور کردن مداوم سطح مارجین و اکوئیتی میتواند به معاملهگر کمک کند تا قبل از رسیدن به کال مارجین، اقدامات لازم را انجام دهد.
کال مارجین (Margin Call) چیست؟
کال مارجین (Margin Call) وضعیتی در بازارهای مالی است که در آن سطح مارجین حساب یک معاملهگر به زیر حد مجاز تعیینشده توسط بروکر کاهش مییابد. حال این سوال پیش میآید که مارجین چیست؟ مارجین مفهومی است که در معاملات اهرمی یا لوریجی با آن مواجه میشویم.
داستان از این قرار است که بروکر برای اینکه بتوانید معاملات بزرگتری ایجاد کنید، از طریق اهرم معاملاتی یا لوریج به شما وام داده و پول بیشتری در اختیار شما میگذارد. به این ترتیب شما میتوانید با بودجهای چند برابر موجودی حساب خود وارد معامله شوید.
در ازای ارائه اهرم (لوریج)، بروکر از شما وجه تضمینی دریافت میکند که در بازارهای مالی به نام مارجین (Margin) معروف است. به بیان دیگر، مارجین سرمایهای است که بایستی به عنوان وثیقه و به منظور تضمین معاملات اهرمی نزد بروکر خود نگه دارید.
اگر همهچیز مطابق با پیشبینی پیش برود، مشکلی حساب شما را تهدید نمیکند و میتوانید از اهرم سود ببرید. اما اگر بازار برخلاف انتظار شما حرکت کند و شروع به ضرر کردن کنید، آنگاه معامله در معرض خطر لیکویید شدن (نقد شدن) قرار میگیرد، زیرا بروکر (به عنوان کسی که وام را به شما پرداخت کرده است) وارد میدان میشود و تلاش میکند که بدهی خود را نقد کند.
در این حالت بروکر برای شما (بهعنوان تریدری که وام را دریافت کردهاید)، هشدار کال مارجین ارسال میکند و اطلاع میدهد که موجودی حساب شما برای ادامه معامله کافی نیست. در چنین شرایطی، شما میتوانید اقدامات زیر را برای افزایش مارجین انجام دهید:
- یا موجودی حساب معاملاتی خود را با واریز وجه اضافی افزایش دهید؛
- و یا به طور کلی معاملات را ببندید تا ضرر بیشتری را متحمل نشوید.
کال مارجین نوعی اخطار برای تریدر است که حساب وی، در آستانه رسیدن به صفر است.
سطح مارجین (Margin Level) چیست و چگونه محاسبه میشود؟
سطح مارجین یا مارجین لول، نسبت موجودی خالص حساب (Equity) به مارجین استفاده شده (Used Margin) است؛ به عبارت دیگر، سطح مارجین نشان میدهد چقدر از سرمایه شما در مقابل ضررهای احتمالی، هنوز در دسترس و آزاد است.
مارجین لول به صورت درصد نمایش داده شده و به روش زیر محاسبه میشود:
در این فرمول:
- اکوئیتی = موجودی حساب + سود یا زیان شناور پوزیشنهای باز؛
- مارجین استفادهشده = مجموع مارجین لازم برای نگهداشتن تمام پوزیشنهای باز.
هرچه عدد مارجین لول بالاتر باشد، یعنی حساب شما ایمنتر و فاصله شما از «مارجین کال» بیشتر است. وقتی مارجین لول به زیر سطح مشخصی که توسط بروکر تعیین میشود برسد، خطر کال مارجین افزایش مییابد.
چه گزینههایی پس از کال مارجین پیش روی معاملهگر وجود دارد؟
در مواجهه با دریافت هشدار کال مارجین، معاملهگر دو راهکار اصلی دارد:
- واریز وجه بیشتر؛
- بستن بخشی از پوزیشن.
در ادامه، هر یک از این راهکارها را شرح میدهیم.
1. واریز وجه بیشتر
در مواجهه با هشدار کال مارجین، قبل از هر کار میتوانید موجودی حساب خود را افزایش دهید. در این حالت شما وجه تضمین بیشتری را در اختیار بروکر قرار میدهید و در واقع، این پیام را ارسال میکنید که بازار به نفع شما تغییر جهت خواهد داد و شما از این موضوع مطمئن هستید.
مزیت این روش، وجود امکان حفظ پوزیشنهای باز و انتظار برای برگشت بازار است. این روش در عین حال معایبی نیز دارد که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بایستی فورا نقدینگی را تامین کنید؛
- در صورت ادامه زیان، ممکن است حساب دوباره در معرض کال مارجین قرار گیرد.
2. بستن بخشی از پوزیشن
در روش دوم معاملهگر میتواند بخشی از معامله یا تعدادی از معاملات باز را ببندد. در این حالت با کوچک شدن پوزیشن، به مارجین کمتری نیاز خواهد بود. بنابراین مارجین کمتری درگیر معامله میشود و معامله از مارجین کال خارج میشود.
از مزایای این روش میتوان به آزاد شدن بخشی از مارجین مصرفی در نتیجهی کوچک کردن معامله و نیز کاهش ریسک کلی پوزیشن اشاره کرد.
از معایب این روش نیز میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- احتمال از دست دادن فرصت سود در صورت برگشت بازار؛
- ممکن است تریدر مجبور شود در قیمت نامطلوبی پوزیشن را ببندد.
لیکوئید شدن چیست و چه تفاوتی با کال مارجین دارد؟
بنا به مقالهای در وب سایت Medium، لیکوئید شدن به بسته شدن اجباری یک موقعیت معاملاتی دارای اهرم توسط بروکر یا صرافی گفته میشود. این اتفاق زمانی رخ میدهد که موجودی مارجین معاملهگر به زیر یک آستانه مشخص که با عنوان مارجین نگهداری (maintenance margin) یا سطح تسویه (Liquidation level) شناخته میشود، سقوط کند.
در فارکس، اصطلاح فنی برای بسته شدن اجباری پوزیشنها استاپ اوت (Stop Out) است. اما در میان تریدرها و منابع فارسی، این مرحله معمولاً با واژهی «لیکوئید شدن» شناخته میشود. بنابراین در این مقاله، هرجا از «لیکوئید شدن» صحبت میکنیم، منظور همان Stop Out است؛ مرحلهای که پس از کال مارجین رخ میدهد و در آن پوزیشنها توسط بروکر بهصورت خودکار بسته میشوند.
لیکویید شدن مکانیزم دفاعی بروکرها برای حفظ سرمایه است و اگر چه اتفاق خوشایندی نیست، اما جزو جدا نشدنی استفاده از اهرم در بازار فارکس است. زیرا، اگرچه استفاده از اهرم سود شما را چند برابر میکند، اما میتواند ضررهای شما را نیز چندین برابر کند.
قضیه از این قرار است که بروکر اهرم معاملاتی یا سرمایهای را برای معامله در اختیار شما قرار میدهد، چون موفقیت شما به معنای سود بیشتر برای بروکر است. اما از سوی دیگر، اگر معاملات شما با سرمایه بروکر به شکست منتهی شود، بروکر نیز متضرر خواهد شد! بنابراین، اگر اینطور در نظر بگیریم که شما در معاملات لوریج در واقع با بروکر شریک میشوید، درک مفهوم لیکوئید شدن برای شما سادهتر میشود.
با این وجود، هنگام استفاده از لوریج شما این شانس را دارید که با دریافت یک هشدار اولیه به نام مارجین کال از تغییرات ناگهانی بازار مطلع شوید و قبل از اینکه کل موجودی حساب شما صفر شود اقدامی بکنید.
مارجین کال به این دلیل طراحی شده است که شریک شما (یا همان بروکر) باید کارمزد معاملات را دریافت کند و به علاوه، انتظار سود هم دارد. در صورتی که معامله با ضرر همراه باشد، بروکر به هیچکدام از این اهداف نمیرسد و بنابراین، به شما اخطار میدهد (کال مارجین) تا زودتر برای معامله تصمیمی بگیرید.
کال مارجین نشانه عدم مدیریت ریسک است، اما لیکوئید نتیجه مستقیم استفاده غیرمنطقی از لوریج است.
جدول مقایسه تفاوت کال مارجین و لیکویید شدن
در جدول زیر، میتوانید یک مقایسه مختصر بین کال مارجین و لیکوئید شدن را ببینید:
| ویژگی | کال مارجین (Margin Call) | لیکوئید شدن (Stop Out) |
|---|---|---|
| ماهیت | هشدار به معاملهگر برای اقدام | اقدام خودکار بروکر یا صرافی |
| زمان وقوع | زمانی که مارجین به سطح هشدار برسد | زمانی که مارجین به زیر سطح بحرانی برسد |
| کنترل معاملهگر | هنوز خود تریدر میتواند پول واریز کند یا موقعیت ببندد | تریدر کنترلی روی حساب ندارد و بروکر موقعیت را میبندد |
| هدف | هشدار برای حفظ موقعیت | جلوگیری از منفی شدن حساب و زیان به صرافی |
| نتیجه | فرصت برای جبران یا مدیریت ریسک | بستهشدن بخشی یا کل پوزیشن |
نحوه محاسبه درصد لیکوئید شدن بر اساس میزان اهرم
به نقل از Investopedia، سطح لیکوئید شدن که غالبا به شکل درصد بیان میشود، عبارت است از قیمتی که با رسیدن به آن، فرآیند بسته شدن خودکار پوزیشنها توسط بروکر آغاز میشود.
یک فرمول ساده تخمینی (در واقعیت عوامل بیشتری برای محاسبه درصد لیکوئید شدن در نظر گرفته میشوند) برای محاسبه درصد لیکوئید شدن براساس میزان اهرم معاملاتی وجود دارد که عبارت است از:
مثال عددی:
فرض کنید معاملهگری با اهرم 1:10 وارد معامله روی دارایی X با قیمت اولیه 2000 دلار شده است. در این مثال، درصد حرکت قیمت تا لیکوئید شدن برابر است با:
10%=100×(1/10)
این یعنی اگر قیمت دارایی تنها 10% کاهش یابد (یعنی به 1800 دلار برسد)، پوزیشن لیکوئید خواهد شد.
هرچه اهرم معاملاتی بالاتر باشد، دامنه نوسان قیمتی که معاملهگر میتواند تحمل کند کمتر خواهد بود.
روند استاپ اوت چگونه توسط بروکر انجام میشود؟
مراحل انجام استاپ اوت توسط بروکر به شرح زیر است:
مرحله 1: کاهش سطح مارجین
وقتی بازار برخلاف پوزیشن باز حرکت میکند، زیان شناور (floating loss) افزایش مییابد و سطح مارجین کاهش پیدا میکند.
مرحله 2: رسیدن به سطح استاپ اوت
اگر سطح مارجین به زیر سطح تعیینشده توسط بروکر برسد (مثلاً 20٪)، سیستم وارد فاز استاپ اوت میشود.
مرحله 3: تسویه تدریجی (Partial Liquidation)
بروکر به صورت خودکار شروع به بستن بزرگترین یا پرریسکترین پوزیشنها میکند تا فشار بر مارجین را کاهش دهد و آن را به سطح ایمن برگرداند.
مرحله 4: بازگشت به سطح ایمن یا ادامه تسویه
اگر با بستن برخی پوزیشنها، سطح مارجین به بالای سطح استاپ اوت بازگردد فرآیند متوقف میشود. در غیر این صورت، تسویه ادامه مییابد و ممکن است به بستهشدن کامل حساب یا لیکوئید شدن کامل منجر شود.
مثال عددی:
فرض کنید معاملهگری در یک بروکر با سطح استاپ اوت 20%، با سرمایه اولیه 1000 دلار و اهرم 1:50، چند پوزیشن به ارزش کلی 50000 دلار باز کرده است.
حال فرض کنید که بازار دچار نوسان منفی شده و موجودی خالص حساب آنقدر کاهش مییابد تا اکوئیتی به 180 دلار میرسد. در این حالت سطح مارجین برابر است با:
از آنجایی که سطح مارجین از سطح استاپ اوت تعیین شده توسط بروکر کمتر شده است، بروکر یکی از پوزیشنها را میبندد. اگر پس از بسته شدن یک پوزیشن، اکوئیتی به بالای 20٪ بازگردد، بقیه پوزیشنها باقی میمانند. در غیر این صورت، تسویه ادامه پیدا میکند تا زمانی که اکوئیتی به بالای 20٪ برگردد.
نحوه دریافت هشدار کال مارجین در پلتفرمها و بروکرها
دریافت و توجه به هشدار کال مارجین، یک گام مهم در مدیریت ریسک است. بنابراین، معاملهگران باید از تمام کانالهای اطلاع رسانی بروکر خود آگاه باشند و ترجیحاً، هشدارها را به صورت همزمان از طریق متاتریدر، ایمیل و موبایل پیگیری کنند تا از ورود به فاز استاپ اوت و لیکوئید شدن جلوگیری شود. پلتفرمها و بروکرها از روشهای مختلفی برای ارسال این هشدار استفاده میکنند که در ادامه به معرفی برخی از آنها میپردازیم.
روشهای مشاهده هشدار کال مارجین در متاتریدر
برخی روشهای مشاهده هشدار کال مارجین در متاتریدر عبارتند از:
- دریافت پیام در پنجره ترمینال:
وقتی سطح مارجین به زیر آستانه مشخصی میرسد، هشدار کال مارجین در بخش “Alerts” یا “Journal” در پنجره ترمینال متاتریدر ظاهر میشود.
برای باز کردن پنجره ترمینال مسیر زیر را دنبال کنید:
View → Toolbox
- نشانگر درصد مارجین:
در تب “Trade” در پنجره ترمینال متاتریدر، مارجین لول هر معامله به صورت لحظهای و به درصد نمایش داده میشود. اگر این درصد به زیر حد بحرانی تعیین شده توسط برکر برسد (مثلاً 100٪ یا 50٪)، نشاندهنده وضعیت خطر و احتمال کال مارجین است.
- رنگ هشدار در پوزیشنها:
- اکسپرت و اندیکاتورهای هشداردهنده:
سایر راههای اطلاعرسانی کال مارجین در بروکرها
برخی از راههای اطلاع رسانی کال مارجین در بروکرها عبارتند از:- ارسال ایمیل: برخی بروکرها هنگام نزدیک شدن موجودی به سطح کال مارجین، به صورت خودکار ایمیل هشداری برای معاملهگر ارسال میکنند.
- ارسال پیامک: برخی از بروکرها قابلیت ارسال هشدار از طریق پیامک به شماره ثبت شده در حساب را فراهم میکنند.
- نوتیفیکیشن موبایل: پلتفرمهای موبایلی مانند نسخه موبایل متاتریدر 5 یا اپلیکیشن اختصاصی در برخی بروکرها، در صورت کاهش سطح مارجین اعلانهای فوری ارسال میکنند.
در بازارهای نوسانی، رسیدن حساب به وضعیت کال مارجین و در پی آن لیکوئید شدن به قدری با سرعت اتفاق میافتد که غالبا ارسال هشدار از طریق ایمیل یا پیامک را غیر ممکن یا بیفایده میکند. بنابراین، بهترین راه برای اطلاع از وضعیت حساب، چک کردن مداوم پنجره ترمینال و مانیتور کردن مارجین و اکوئیتی حساب توسط خود تریدر است.
راهکارهای مدیریت ریسک برای پیشگیری از لیکوئید شدن
به کارگیری راهکارهای مدیریت ریسک میتواند نقش تعیینکنندهای در حفظ سرمایه و بقا در بازارهای پرنوسان داشته باشد. در این بخش، به بررسی چندین استراتژی و تکنیک کارآمد برای کاهش ریسک و پیشگیری از لیکوئید شدن خواهیم پرداخت.
انتخاب اهرم مناسب و کم ریسک
استفاده از اهرم مناسب در معاملات میتواند ریسک را به حداقل برساند. انتخاب اهرم کمتر به این معنی است که پوزیشنهای شما در برابر نوسانات بازار کمتر حساس خواهند بود و احتمال لیکوئید شدن حساب را کاهش میدهد.
تعیین دقیق حد ضرر و حد سود
تعیین حد ضرر و حد سود با استفاده از تحلیل تکنیکال از الزامات مدیریت ریسک است. حد ضرر به شما کمک میکند تا از ضرر بیشتر جلوگیری کنید و حد سود نیز میتواند برای محافظت از سودهایی که از تغییرات قیمت به دست میآورید، استفاده شود. این کار باعث میشود که در صورت نوسانات شدید بازار، ریسک شما به حداقل برسد.
مدیریت حجم پوزیشن
یکی از نکات مهم در مدیریت ریسک، تعیین حجم پوزیشن مناسب است. هنگامی که حجم پوزیشن بالا باشد، حتی یک حرکت کوچک در بازار که برخلاف پیشبینی شما باشد، میتواند منجر به ضرر قابل توجهی شود. این بدان معنی است که احتمال لیکوئید شدن یا از دست دادن بخش بزرگی از موجودی حساب افزایش مییابد.
تمرین در حساب دمو برای تجربه بدون ریسک
قبل از اینکه وارد معاملات واقعی شوید، توصیه میشود که ابتدا در یک حساب دمو تمرین کنید. حسابهای دمو در فارکس به شما امکان میدهند که استراتژیهای خود را بدون ریسک واقعی آزمایش کرده و تجربه کسب کنید.
تکنیکهای پیشرفتهتر مدیریت سرمایه
برای جلوگیری از لیکوئید شدن، تکنیکهای پیشرفتهتر مدیریت سرمایه به شما کمک میکنند که ریسک را به طور مؤثری کاهش دهید و پوزیشنهای معاملاتی را در شرایط مختلف بازار کنترل کنید. چند تکنیک پیشرفته برای مدیریت سرمایه عبارتند از:
- توزیع ریسک با تنوع بخشی به معاملات؛
- استفاده از حد ضرر متحرک (Trailing Stop).
توزیع ریسک با تنوع بخشی به معاملات
یکی از اصول پایهای در مدیریت ریسک، تنوع بخشی به پرتفوی معاملاتی است. این روش شامل تقسیم سرمایه شما بین داراییهای مختلف میشود. به جای اینکه تمام سرمایه خود را در یک دارایی یا پوزیشن قرار دهید، آن را در چندین بازار یا انواع داراییها پخش میکنید (مثلاً ارزهای دیجیتال، سهام، یا کالاها). این روش ریسک وابسته به یک دارایی خاص را کاهش میدهد و در صورتی که یک بازار به ضرر شما حرکت کند، میتوانید از سود در بازارهای دیگر بهرهبرداری کنید.
استفاده از حد ضرر متحرک (Trailing Stop)
حد ضرر متحرک یکی از ابزارهای مهم برای مدیریت ریسک است که به شما این امکان را میدهد که در حین حرکت بازار به نفع شما، از سود خود محافظت کنید. به این صورت که حد ضرر بهطور خودکار و با هر تغییر در قیمت بازار، جابجا میشود. این تکنیک کمک میکند تا شما از نوسانات شدید جلوگیری کرده و در عین حال از روند بازار استفاده کنید. اگر بازار به ضرر شما تغییر جهت دهد، حد ضرر متحرک پوزیشن شما را میبندد و از لیکوئید شدن جلوگیری میکند.
نتیجهگیری
کال مارجین و لیکوئید شدن دو پدیدهای هستند که هر معاملهگر باید با آنها آشنا باشد تا بتواند ریسکهای معاملات اهرمی را به درستی مدیریت کند. در حالی که کال مارجین یک هشدار است که فرصت کافی برای اصلاح وضعیت و جلوگیری از ضرر بیشتر به معاملهگر میدهد، لیکوئید شدن یک فرآیند خودکار است که باعث بسته شدن پوزیشنها توسط بروکر میشود. آگاهی از این مفاهیم و اجرای راهکارهای مدیریت ریسک میتواند کمک شایانی به حفظ سرمایه و جلوگیری از خسارتهای بزرگتر در بازارهای مالی باشد.
