اندیکاتور UI یا شاخص اولسر (Ulcer Index) ابزاری است که با تمرکز بر ریسک نزولی و سنجش عمق و مدت افت قیمت نسبت به اوج‌های اخیر طراحی شده است. شاخصی که استفاده درست از آن به تحلیل‌گران و معامله‌گران کمک می‌کند تا «ریسک پنهان» بازار را پیش از وقوع افت‌های سنگین شناسایی کرده و تصمیم‌های آگاهانه‌تری بگیرند.
در این مقاله با ما همراه باشید تا با اندیکاتور UI، نحوه محاسبه، نصب آن در متاتریدر و تریدینگ ویو و چگونگی ترکیب آن با دیگر اندیکاتورها آشنا شوید.
- شاخص UI برخلاف بسیاری از اندیکاتورهای نوسان‌سنج، تنها افت‌های قیمتی را در نظر می‌گیرد و ریسک نزول واقعی را می‌سنجد.
- شاخص اولسر به تنهایی می‌تواند هشداردهنده شرایط پرریسک باشد، اما در ترکیب با دیگر اندیکاتورها قدرت پیش‌بینی آن افزایش می‌یابد.
- مقادیر پایین UI نشان می‌دهد که قیمت‌ها بدون افت‌های شدید در حال حرکت هستند، فرصتی که می‌تواند برای ورود کم ریسک به معاملات ایده‌آل باشد.
اندیکاتور UI چیست؟
بنا به مقاله‌ای در Stockcharts، اندیکاتور UI (شاخص اولسر) در دهه ۱۹۸۰ توسط پیتر مارتین و بایرن مک‌کان معرفی شد. هدف آنها ارائه ابزاری بود که بر خلاف شاخص‌های نوسان سنج سنتی مثل اندیکاتور ATR که تغییرات قیمتی را بدون توجه به جهت حرکت اندازه‌گیری می‌کنند، تنها ریسک نزولی را اندازه‌گیری کند.
مارتین و مک‌کان اندیکاتور UI را با تمرکز بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک طراحی کردند که تنها با ریسک دراودان یا ریسک حرکت نزولی روبرو هستند.
این شاخص که به صورت یک خط که در زیر نمودار قیمت نوسان می‌کند نمایش داده می‌شود، در واقع میزان افت قیمت قابل تحمل روی هر دارایی برای سرمایه‌گذار را اندازه‌گیری می‌کند.
مقدار بالاتر شاخص UI به معنی افت عمیق‌تر یا طولانی‌تر قیمت از اوج اخیر است.
در تصویر زیر می‌توانید اندیکاتور UI در تریدینگ ویو را در زیر نمودار قیمت مشاهده کنید. در این اندیکاتور:
- بخش قرمز: زمانی است که مقدار اندیکاتور کاهش پیدا کرده است. در این حالت، ریسک نزولی در حال کاهش است یا قیمت در حال بازیابی به سمت اوج قبلی می‌باشد.
- بخش سبز: زمانی را نشان می‌دهد که مقدار اندیکاتور افزایش یافته است. در این حالت، شدت یا مدت افت قیمت در حال بیشتر شدن و ریسک بازار در حال افزایش است.
- دایره‌های کوچک روی منحنی: معمولاً سیگنال‌های تغییر جهت اندیکاتور هستند.
- سایه‌های عمودی قهوه‌ای در پس‌زمینه: نشان می‌دهند که مقدار شاخص UI از یک سطح هشدار یا آستانه مشخص (که با یک خط‌چین نمایش داده می‌شود) بالاتر رفته است.
- وجود سایه به معنی این است که بازار یا نماد مورد نظر در فاز پرریسک قرار دارد و افت قیمت نسبت به اوج اخیر، هم عمیق و هم طولانی است.
- وقتی سایه‌ها ناپدید می‌شوند، اندیکاتور UI دوباره به زیر سطح هشدار برگشته و بازار وارد شرایط کم‌ریسک‌تر شده است.
چرا به اندیکاتور UI شاخص اولسر می‌گویند؟
«Ulcer» در انگلیسی به معنی «زخم معده» است؛ استعاره‌ای از استرس و فشار روانی که سرمایه‌گذار هنگام افت قیمت‌ها تجربه می‌کند.
برخلاف جهش‌های مثبت که اغلب خوشایند هستند، افت‌های شدید باعث ایجاد نگرانی، اضطراب و حتی تصمیمات هیجانی می‌شوند. مارتین و مک‌کان با این نام‌گذاری تاکید کردند که این شاخص، دقیقاً میزان «زخم روانی» بازار را نشان می‌دهد.
به عنوان مثال فرض کنید سهام شما از 100 دلار به 70 دلار سقوط کرده و سه ماه طول کشیده تا دوباره به 100 دلار برسد. حتی اگر در نهایت به قیمت اولیه برگشته باشد، این دوره سه ماهه پر از استرس و نگرانی بوده است. شاخص UI دقیقاً همین استرس را به صورت عددی بیان می‌کند.
فرمول محاسبه اندیکاتور UI
شاخص اولسر بر اساس قیمت‌های بسته شدن (Close Price) کندل‌ها اندازه‌گیری می‌شود. به این صورت که:
- اگر قیمت کلوز هر کندل از کندل قبلی بالاتر باشد، شاخص اولسر برابر با صفر می‌شود و ریسکی وجود ندارد؛
- اگر قیمت کلوز هر کندل از کندل قبلی پایین‌تر باشد، اندیکاتور UI افزایش یافته و ریسک نزول نیز بالا می‌رود.
بنا به مقاله‌ای در Investopedia، فرمول محاسبه اندیکاتور UI در سه مرحله اجرا می‌شود:
مرحله 1: محاسبه درصد دراودان
مرحله 2: محاسبه میانگین مربع دراودان در دوره مورد نظر
مرحله 3: محاسبه شاخص اولسر که برابر است با:
جذر میانگین مربع دراودان=شاخص اولسر
منظور از n در محاسبه شاخص اولسر، تعداد دوره‌هایی (دوره‌های زمانی) است که افت قیمت در آن سنجیده می‌شود. برای مثال اگر n برابر با ۱۴ باشد، اندیکاتور UI میزان افت قیمت از بیشترین تا کمترین مقدار را در ۱۴ روز گذشته محاسبه می‌کند.
هر چه دوره زمانی در محاسبه اندیکاتور UI بلندتر باشد، تصویری که از کاهش قیمت‌های بلند مدت احتمالی به دست می‌دهد دقیق‌تر خواهد بود. در حالیکه دوره زمانی کوتاه‌تر، معیاری برای سنجش نوسانات اخیر در بازار است.
مثال عددی:
به عنوان مثالی برای درک بهتر محاسبه شاخص اولسر، فرض کنید در یک دوره 5 روزه، درصد دراودان‌ها به شکل زیر باشند:
- روز 1: 0٪ (در اوج)
- روز 2: -2٪
- روز 3: -4٪
- روز 4: -1٪
- روز 5: 0٪ (بازگشت به اوج)
برای محاسبه شاخص اولسر:
- ابتدا درصدهای دراودان در هر روز را به توان 2 می‌رسانیم:
0، 4، 16، 1، 0
- حال میانگین مربع دراودان‌ها در دوره زمانی 5 روزه را محاسبه می‌کنیم که عبارت است از:
4.2=5/21=5/(0+4+16+1+0) =میانگین مربعات
- اکنون اندیکاتور UI را محاسبه می‌کنیم که برابر است با جذر میانگین مربعات، یعنی:
UI=√4.2=2.05
این یعنی شدت و مدت افت معادل 2.05 واحد است که در اندیکاتور اولسر عدد بزرگی است و به معنای فاصله زیاد قیمت از اوج قبلی و بالا بودن میزان ریسک در بازار است.
اندیکاتور UI فقط شدت افت‌ها را نشان نمی‌دهد، بلکه مدت زمان ماندگاری قیمت در حالت نزولی را هم می‌سنجد؛ چیزی که اغلب اندیکاتورها آن را نادیده می‌گیرند.
کاربردهای اندیکاتور UI در تحلیل تکنیکال
اندیکاتور UI ابزاری منحصر به فرد است که در تحلیل تکنیکال برای سنجش میزان ریسک نزولی و اثرات روانی نوسانات منفی بازار کاربرد دارد. این اندیکاتور به ویژه در شناسایی دوره‌های ریسک بالا و کمک به تصمیم‌گیری‌های درست در مورد زمان خرید یا فروش مفید است. در ادامه، کاربردهای اندیکاتور UI را بیشتر شرح می‌دهیم.
تشخیص میزان ریسک و افت سرمایه (Drawdown)
اندیکاتور UI ریسک نزولی و افت‌های قیمت را پیش‌بینی می‌کند؛ افت‌هایی که ممکن است در کوتاه مدت بر قیمت‌ها تاثیرگذار باشند و روند صعودی آینده را به تاخیر بیندازند.
اندیکاتور UI به ویژه برای اندازه‌گیری شدت و مدت زمان این افت‌ها مفید است. به عبارت دیگر، UI نشان می‌دهد که سرمایه‌گذار چقدر ممکن است در اثر افت‌های طولانی‌مدت یا شدید قیمت دچار ضرر شود. هرچه UI بالاتر باشد، نشان‌دهنده مدت زمان و عمق بیشتر این افت‌ها است.
استفاده از UI در مقایسه دارایی‌ها یا نمادها
اندیکاتور UI می‌تواند به معامله‌گران کمک کند تا کارایی و ریسک نسبی چند دارایی یا نماد مختلف را با هم مقایسه کنند. با بررسی مقدار UI هر نماد در یک بازه مشخص، می‌توان تشخیص داد کدام دارایی بیشترین ثبات را دارد، کدام پرریسک‌تر است و کدام می‌تواند فرصت‌های معاملاتی بهتری ارائه دهد.
این مقایسه می‌تواند در موارد زیر مفید باشد:
- اولویت‌بندی معاملات: انتخاب نمادی که با استراتژی معاملاتی شما همخوانی بیشتری دارد؛
- مدیریت پورتفوی: توزیع سرمایه بین دارایی‌های مختلف با در نظر گرفتن ریسک و نوسانات هر نماد؛
- تشخیص تغییر روند: شناسایی نمادهایی که احتمال تغییر روند یا افت سریع دارند و تنظیم استاپ لاس یا حجم معامله مطابق آن.
به این ترتیب، اندیکاتور UI نه تنها برای تحلیل یک دارایی منفرد کاربرد دارد، بلکه ابزار قدرتمندی برای مقایسه و تصمیم‌گیری بین چند نماد است.
ترکیب UI با اندیکاتورهای دیگر برای فیلتر بهتر معاملات
برای فیلتر کردن معاملات بهتر و دقیق‌تر، می‌توان از UI در ترکیب با دیگر اندیکاتورها بهره برد که در ادامه، به بررسی ترکیب اندیکاتور UI و اندیکاتورهای RSI و مووینگ اوریج می‌پردازیم.
ترکیب اندیکاتور UI با RSI
با ترکیب این دو اندیکاتور می‌توان سیگنال‌های دقیق‌تری برای ورود و خروج از بازار ایجاد کرد که هم به تحلیل وضعیت اشباع خرید و فروش کمک می‌کند و هم به تحلیل ریسک نزولی بازار توجه می‌کند. به عنوان مثال به تصویر زیر نگاه کنید.
در این تصویر اندیکاتور RSI در محدوده اشباع خرید قرار دارد که می‌تواند نشانه‌ای برای احتمال کاهش قیمت باشد.
این هشدار اصلاح قیمت، توسط اندیکاتور UI که در محدوده هشدار خود قرار دارد تایید می‌شود. چرا که، شاخص اولسر می‌گوید وقتی نزول قیمت شروع شود، به احتمال زیاد عمیق و طولانی مدت خواهد بود.
ترکیب اندیکاتور UI با مووینگ اوریج
ترکیب اندیکاتور UI با اندیکاتورهای تشخیص روند مانند مووینگ اوریج نیز می‌تواند بسیار کارآمد باشد.
به طور کلی، مووینگ اوریج می‌گوید که روند کلی بازار صعودی، نزولی یا خنثی است. در حالی که UI می‌گوید آیا در همین روند، فشار نزولی خطرناک و غیر عادی وجود دارد یا خیر.
به عنوان مثال، در تصویر زیر می‌توانید تایید سیگنال ورود به معامله را در ترکیب این دو اندیکاتور ببینید:
در حالی که مووینگ اوریج روند صعودی را نشان می‌دهد، اندیکاتور UI وارد محدوده کم ریسک شده و می‌گوید که ریسک نزول در بازار کاهش یافته است. همانطور که ملاحظه می‌کنید، پس از آن بازار یک صعود بلند مدت نسبتا قوی را تجربه کرده است.
تفسیر مقادیر اندیکاتور UI
بنا به Commodity.com، با وجود اینکه مقادیر اندیکاتور UI بسته به دوره زمانی (n) و شرایط بازار بسیار متفاوت هستند، معمولاً بازه‌های رایج زیر برای تفسیر کاربردی آنها استفاده می‌شود:- ۰ تا ۵: شرایط آرام، افت‌های کوچک یا کوتاه‌مدت؛
- ۵ تا ۱۰: بازار پرنوسان‌تر، افت‌های متوسط؛
- بیش از ۱۰: شرایط پرریسک، افت‌های عمیق یا طولانی و هشدار برای سرمایه‌گذاران.
نحوه اضافه کردن و تنظیمات اندیکاتور UI به چارت در متاتریدر یا تریدینگ ویو
در ادامه، نحوه اضافه کردن اندیکاتور UI به چارت در متاتریدر و تریدینگ ویو را بررسی می‌کنیم.اضافه کردن اندیکاتور UI به متا تریدر (MetaTrader)
اندیکاتور Ulcer Index به طور پیش‌فرض در MetaTrader 5 وجود ندارد، بنابراین باید به صورت اندیکاتور سفارشی آن را نصب کنید. برای این‌کار:- در سایت‌های معتبری مثل MQL5.com کد آماده اندیکاتور اولسر را دانلود کنید. پسوند فایل باید یکی از این دو باشد:
- .mq5 : فایل کد منبع؛
- .ex5 : فایل کامپایل‌شده و آماده استفاده.
- حال در MT5، از File → Open Data Folder به محلی در کامپیوتر خود هدایت می‌شوید که پوشه MQL5 در آن قرار دارد.
- اکنون از پوشه MQL5 به پوشه Indicators رفته و روی فایل اندیکاتور Ulcer که پس از دانلود در این پوشه ذخیره شده است دابل کلیک کنید.
- پس از دابل کلیک، به صفحه Navigator متاتریدر هدایت می‌شوید در حالیکه، اندیکاتور UI به لیست اندیکاتورهای آن اضافه شده است.
- حال متاتریدر را یک بار ببندید و دوباره باز کنید.
- سپس در Navigator، روی نام اندیکاتور اولسر دابل کلیک کرده و در کادر باز شده روی دکمه Ok کلیک کنید.
- تا اندیکاتور UI به چارت قیمت در متاتریدر اضافه شود.
اضافه کردن اندیکاتور UI به تریدینگ ویو (TradingView)
اندیکاتور UI جزو اندیکاتورهای پیش فرض و رایگان تریدینگ ویو است. برای اضافه کردن آن به چارت قیمت:
- روی گزینه Indicators کلیک کنید؛
- «Ulcer Index» را جستجو کنید؛
- با دابل کلیک روی نام اندیکاتور، آن را به چارت قیمت اضافه کنید.
- با کلیک چپ روی اندیکاتور، می‌توانید تنظیمات دلخواه را روی آن اعمال کنید.
مزایا و معایب اندیکاتور UI
مانند هر اندیکاتور دیگری، اندیکاتور UI نیز مزایا و معایبی دارد که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
مزایای اندیکاتور UI
مزایای اندیکاتور UI عبارتند از:
- تمرکز روی ریسک واقعی (نزولی) به جای نوسانات کلی؛
- مناسب برای مدیریت پرتفوی و انتخاب دارایی‌های کم‌ریسک؛
- ساده و قابل‌فهم حتی برای مبتدیان.
معایب اندیکاتور UI
معایب اندیکاتور UI عبارتند از:
- نادیده گرفتن نوسانات صعودی که در معاملات کوتاه مدت ممکن است مهم باشند؛
- نیاز به داده‌های دقیق تاریخی؛
- در بازارهای بسیار سریع (مثل اسکالپینگ) ممکن است کند عمل کند.
نتیجه‌گیری
شاخص UI ابزاری قدرتمند برای سنجش ریسک پنهان در بازار است. این شاخص، به ویژه برای سرمایه‌گذاران میان مدت و بلند مدت که نگران افت‌های بزرگ هستند، بسیار کاربردی است. با ترکیب آن با سایر ابزارها می‌توان تصمیمات دقیق‌تری گرفت و از فشار روانی ناشی از ضررهای سنگین جلوگیری کرد.
