آیا قصد دارید که به سفر بروید؟ حتما قبول دارید که با برنامه‌ریزی و داشتن نقشه راه، سفر منظم‌تر و مطلوب‌تری خواهید داشت. اگر معامله کردن را مانند یک سفر به ناشناخته در نظر بگیرید، تریدینگ پلن یا برنامه معاملاتی همان نقشه‌ی راه و دفتر برنامه‌ریزی است که از سرگردانی شما در مسیرهای ناشناخته جلوگیری می‌کند. 

تریدینگ پلن یک سند مکتوب است که موارد متعددی چون نحوه ورود به معامله، زمان باز نگهداشتن آن، استراتژی‌ خروج و بسیاری جزییات دیگر را شامل می‌شود. اما چگونه باید یک تریدینگ پلن نوشت؟ کاربردهای آن چیستند؟ تفاوت آن با سیستم معاملاتی در چیست؟ و چه مزایایی برای تریدرها به همراه دارد؟ 

اگر دوست دارید که پاسخ این سوالات را بدانید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

تریدینگ پلن یا برنامه معاملاتی چیست؟

ورود به دنیای ‌معامله‌گری بدون تریدینگ پلن، درست مانند ورود به یک راه ناشناخته، بدون نقشه راه و بدون آذوقه کافی است. به همین دلیل است که ‌معامله‌گران کارآزموده، قبل از تدوین تریدینگ پلن، روی هیچ مقداری از سرمایه‌شان ریسک نمی‌کنند. 

تریدینگ پلن یا برنامه معاملاتی، یک راهنمای عملی، تحقیق شده، مکتوب و مختصر است که مواردی از قبیل نوع دارایی قابل معامله، استراتژی‌های ورود و خروج، حجم سرمایه درگیر و روش‌های مدیریت ریسک را برای ‌معامله‌گر تعیین می‌کند. هدف کلی از نوشتن تریدینگ پلن، به حداکثر رساندن سود و به حداقل رساندن ضرر است.

یک تریدینگ پلن مناسب مطابق با ویژگی‌های شخصی و شخصیتی، میزان سرمایه، اهداف معاملاتی و میزان تحمل ریسک هر ‌معامله‌گر نوشته می‌شود و برای هر شخص منحصر به فرد است. با داشتن تریدینگ پلن مناسب و تعهد به اجرای آن، احتمال قربانی شدن در نوسانات معمول بازار و اسیر احساسات مثبت و منفی بازار شدن کاهش می‌یابد و ‌معامله‌گر می‌تواند یک ارزیابی درست و منطقی از عملکرد خود داشته باشد.

قبل از اینکه یک راهنمای کلی درباره نحوه نگارش تریدینگ پلن ارائه دهیم، تاکید بر این نکته ضروری است که تریدینگ پلن سندی نیست که یکبار برای همیشه بنویسید بلکه، یک دستورالعمل معاملاتی پویاست که می‌تواند مطابق با تغییراتی که در اهداف معاملاتی، سطح ریسک‌پذیری و یا  استراتژی‌های معاملاتی فرد  ایجاد می‌شود، تغییر کند.

 مراحل ایجاد تریدینگ پلن

نوشتن تریدینگ پلن روش یکتایی ندارد و برای هر تریدر منحصر به فرد است. این پلن می‌تواند یک متن ساده باشد که معاملات اتوماتیک منظم روی یک سهام خاص را مشخص می‌کند؛ یا یک دستورالعمل ورود و خروج به معاملات روزانه با جزییات بیشتر.

اما به طور کلی برای ایجاد پلن معاملاتی، ضمن اینکه واقع‌بینی را -حتی برای لحظه‌ای- کنار نمی‌گذارید، بایستی فاکتورهای زیر را در نظر گرفته و آنها را مشخص کنید:

1. ابتدا هدف خود را از معامله کردن مشخص کنید؛
2. اوراق بهاداری که قصد دارید روی آنها معامله کنید را مشخص نمایید؛
3. مشخص کنید که چه مدت معامله را باز نگه می‌دارید؛
4. استراتژی ورود به معامله را مشخص کنید؛
5. اصول مدیریت ریسک را تنظیم کنید؛
6. استراتژی خروج خود را مشخص کنید؛
7. اندازه موقعیت (Position Size) را مشخص کنید؛
8. ژورنال نویسی را فراموش نکنید؛
9. و در آخر، تریدینگ پلن خود را ارزیابی کنید.

هدف خود را از معامله کردن مشخص کنید

 به عنوان مثال، می‌توانید از خود بپرسید که آیا معامله برای شما یک سرگرمی‌ در کنار شغل اصلی‌تان است و یا قرار است به عنوان منبع درآمد اصلی خود به آن نگاه کنید. هر جوابی که به این دست از سوال‌ها بدهید، در تنظیم پلن معاملاتی و استراتژی‌های معامله شما تاثیر مستقیم دارد.

اوراق بهاداری که قصد دارید روی آنها معامله کنید را مشخص نمایید

 این می‌تواند یک سهم، جفت ارز خاص، یک صندوق ETF و یا هر دارایی دیگری در بازارهای مالی باشد.

مشخص کنید که چه مدت معامله را باز نگه می‌دارید

 مدت زمان نگهداری معامله به استراتژی معاملاتی و نوع معاملات شما بستگی دارد: آیا یک تریدر روزانه هستید و ترجیح می‌دهید که از نوسانات کوتاه مدت بازار سود بگیرید؟ یک سوئینگ تریدر هستید که صبر بیشتری دارد و می‌توانید چندین و چند روز را در یک معامله بمانید؟ یک تریدر درازمدت هستید که از حالا خود را برای یک معامله چندین هفته‌ای آماده کرده است؟ یا سرمایه‌گذاری با  استراتژی بخر و نگهدار که می‌خواهد سهام خود را تا زمان بازنشستگی نگه دارد؟

هر کدام از این موارد که باشد فرقی نمی‌کند، آنچه مهم است مشخص شدن مدت زمان حدودی باز نگه داشتن معامله و نوشتن آن در پلن معاملاتی شماست. 

استراتژی ورود به معامله را مشخص کنید

 این می‌تواند دریافت یک سیگنال معاملاتی مشخص باشد؛ به عنوان مثال عبور قیمت از یک مقاومت خاص. برای تعیین استراتژی‌های ورود و خروج آشنایی کامل با تحلیل تکنیکال، آنالیز بازار و به طور کلی داشتن یک سیستم معاملاتی قوی ضرورت دارد.

اصول مدیریت ریسک را تنظیم کنید

اصول مدیریت ریسک، همان اصولی هستند که بر اساس میزان تحمل ریسک و اهداف معاملاتی شما نوشته می‌شوند و بر مبنای آن می‌توانید استراتژی خروج خود را نیز تنظیم کنید.

به عنوان مثال، ممکن است یک تریدر در پلن معاملاتی خود اشاره کند که برای معامله روی یک دارایی خاص، تنها اندازه مجاز ضرر کردن 2 درصد کل اندازه موقعیت معامله است و بر این اساس، یک دستور توقف حد ضرر روی معامله تنظیم کند.

به علاوه تصمیم بر استفاده کردن یا نکردن از لوریج، معامله همزمان روی دارایی‌هایی که حرکت مشابه در بازار دارند و یا سایر محدودیت‌های معاملاتی  مثل توقف انجام معاملات بیشتر در روزی که تعداد مشخصی معامله به صورت متوالی ضررده شده‌اند و … جزو اصول مدیریت ریسکی هستند که می‌توانید در تریدینگ پلن خود بنویسید.

استراتژی خروج خود را مشخص کنید

در زمان نوشتن استراتژی خروج هر دو احتمال سود و ضرر کردن را در نظر بگیرید. به عنوان مثال می‌توانید:

• اگر سود کردید: در تارگت سود خود که با لیمیت اردر مشخص کرده‌اید،  بخشی از سرمایه خود را نقد کرده و مابقی معامله را باز بگذارید؛
• اگر ضرر کردید: در استاپ لاس اردری که تنظیم کرده‌اید از معامله خارج شده و ضرر خود را به حداقل برسانید.

اندازه پوزیشن (Position Size) را مشخص کنید

 بهتر است با تمام سرمایه خود به یک معامله وارد نشوید و به صورت همزمان، همه سرمایه خود را درگیر معاملات نکنید.

ژورنال نویسی را فراموش نکنید

 دلایل ورود و خروج از معامله، اندازه پوزیشن، شرایط بازار و دلیل تصمیمات خود برای هر معامله را با جزییات بنویسید. ژورنال نویسی در ارزیابی عملکردتان بسیار کارآمد خواهد بود.

تریدینگ پلن خود را ارزیابی کنید

 به خاطر داشته باشید که تریدینگ پلن یک سند بدون تغییر نیست. بنابراین همواره عملکرد آن را ارزیابی و میزان موفقیت آن را برآورد کنید. برای انجام این کار به عنوان مثال می‌توانید معاملات برنده و بازنده خود را مشخص کرده و نسبت سود به زیانتان را محاسبه کنید. اگر بیشتر از سود کردن، زیان داده‌اید یا به اندازه کافی سود نکرده‌اید، شاید بهتر است پلن معاملاتی خود را تغییر داده و در استراتژی‌هایتان یک تجدید نظر اساسی بکنید.

انواع تریدینگ پلن 

بسته به اینکه شما تریدر کوتاه مدت باشید یا بلند مدت و یا اینکه بیشتر در چه بازارهایی و با چه اصولی ترید می‌کنید، می‌توانید انواع متفاوتی از تریدینگ پلن را برای خود بنویسید. در ادامه با برخی از انواع متداول پلن معاملاتی آشنا خواهید شد. 

تریدینگ پلن فعال یا تاکتیکی

این نوع از تریدینگ پلن برای ‌معامله‌گران کوتاه مدت مناسب است و بهتر است تمام مراحل بالا با جزییات در آن مشخص شود. از جمله مشخص کردن نقاط ورود و خروج در سطوح قیمتی یا برآورده شدن الزامات خاص، تعیین اندازه موقعیت و  تعیین حد سود و ضرر بسیار کمک کننده خواهد بود.

در یک تریدینگ پلن تاکتیکی به جزییات بیشتری نیز می‌توان پرداخت. به عنوان مثال، ممکن است یک ‌معامله‌گر روزانه در برنامه معاملاتی خود مشخص کند که در صورت کم بودن نوسانات در یک روز – و در نتیجه کم بودن فرصت‌های معامله- و یا در سشن‌های معاملاتی که نقدینگی بازار کم است ترید نمی‌کند.

تریدینگ پلن اتوماتیک

حتی اگر معاملات خود را به صورت اتوماتیک اجرا می‌کنید، باز هم نوشتن پلن معاملاتی برای شما ضرورت دارد. تریدینگ پلن اتوماتیک ساده‌ترین نوع پلن معاملاتی است و در آن تنها به کلیات اشاره می‌شود.

به عنوان مثال اگر تریدری هستید که می‌خواهید به صورت اتوماتیک ماهی 1000 دلار روی یک سهم خاص سرمایه‌گذاری کنید و قصد دارید این کار را تا زمان بازنشستگی خود ادامه دهید، باز هم بهتر است یک تریدینگ پلن -هر چند خیلی ساده- بنویسید و در آن حد سود و ضرر، استراتژی خروج مناسب و زمان‌های بررسی عملکرد دوره‌ای سرمایه‌گذاری را مشخص کنید. چرا که اگر کاملا به این موضوع بی‌توجه باشید و بخواهید که در هر صورت دارایی را نگه دارید، ممکن است بعد از چند سال به پورتفوی خود سر بزنید و ببینید که ضررهای سنگینی را متحمل شده‌اید.

به عنوان مثالی دیگر، فرض کنید که یک سرمایه‌گذار با استراتژی بخر و نگهدار وارد یک سرمایه‌گذاری شده و قصد دارد به مدت 20 سال از آن خارج نشود. حتی در این صورت هم نوشتن یک پلن معاملاتی مفید است. مثلا سرمایه‌گذار می‌تواند برای خود مشخص کند که در صورت وقوع یک سقوط در بازار به اندازه 20 درصد، به اندازه 10 درصد از اندازه موقعیت را به حساب معاملاتی خود تزریق خواهد کرد.

مزایای تریدینگ پلن

هدف از تدوین تریدینگ پلن بیشتر کردن سود و به حداقل رساندن ضرر است. رسیدن به این هدف به کمک مزایایی که تریدینگ پلن ایجاد می‌کند ممکن می‌شود. مزایای داشتن تریدینگ پلن برای یک تریدر عبارتند از:

• ساده‌تر کردن معامله؛
• بهینه کردن تصمیمات معاملاتی؛
• ایجاد نظم در معاملات؛
• مشخص کردن نقاط قوت و ضعف در معاملات.

ساده‌تر کردن معامله

 وقتی از قبل مشخص باشد که قرار است در چه بازاری، روی کدام دارایی، با چه حجمی‌ و برای رسیدن به چه هدف سودی معامله کنید، متغیرها کمتر و گرفتن تصمیمات معاملاتی راحت‌تر می‌شود.

بهینه کردن تصمیمات معاملاتی

 معامله کردن یعنی تصمیم‌گیری. هر چه تصمیم‌گیری‌های یک تریدر عینی‌تر و بر مبنای شواهد موجود بوده و کمتر تحت تاثیر احساسات و سوگیری‌های ذهنی باشد، احتمال موفقیت معامله بیشتر می‌شود. مشخص بودن چارچوب ترید و داشتن پلن معاملاتی، کمک می‌کند که تصمیمات احساسی و شهودی کمتری بگیرید. 

ایجاد نظم در معاملات

 فارغ از اینکه یک ‌معامله‌گر بلندمدتی یا روزانه هستید، بدون داشتن نظم معاملاتی به موفقیت نخواهید رسید. پلن معاملاتی – که بر مبنای استراتژی معاملاتی و موقعیت فردی شما تنظیم شده است- به شما کمک خواهد کرد که نظم مورد نیاز خود در بازار را دنبال کنید.

مشخص کردن نقاط قوت و ضعف در معاملات

 همانطور که گفتیم، ارزیابی عملکرد تریدینگ پلن به صورت منظم یکی از قواعد داشتن برنامه معاملاتی است. این ارزیابی‌های دوره‌ای نقاط قوت و ضعف شما در ‌معامله‌گری را برجسته کرده و به شما در بهبود این توانایی‌ها کمک خواهد کرد.

تفاوت‌های بین پلن معاملاتی و سیستم معاملاتی

سیستم معاملاتی نقاط ورود و خروج، حد سود و ضرر، سیگنال‌هایی که بایستی به آنها توجه کرد، قوانین مدیریت ریسک، اندازه پوزیشن، نحوه ارزیابی عملکرد معاملات و بسیاری دیگر از جزییات شبیه به این را مشخص می‌کند. بنابراین، همانطور که مشخص است سیستم معاملاتی (trading system) زیرمجموعه‌ای از تریدینگ پلن است. 

کاربردهای تریدینگ پلن

داشتن تریدینگ پلن و تعهد به اجرای آن علاوه بر کمک به اجرای دقیق‌تر استراتژی و سیستم معاملاتی، فارغ از هیجانات و نوسانات معمول بازار و سوگیری‌های ذهنی کمک می‌کند که:

• اهداف خود را بشناسید و همواره در راستای آنها بمانید؛
• نسبت به جمع آوری اطلاعات و آمار از بازار حساس و دقیق باشید؛
•  تصمیمات عینی بگیرید و در معاملات از حس خود پیروی نکنید؛
•  ناگهان از معامله خارج یا به آن وارد نشوید؛
• در صورت داشتن یک معامله بد، مضطرب و دستپاچه نشوید؛
• در معاملات خود منظم و به حد سود و ضرر مشخص شده متعهد باشید؛
• عملکرد معاملاتی خود را ارزیابی کنید؛
• و برای بهبود نقاط ضعف خود اقدام کنید.

نتیجه گیری 

تریدینگ پلن یک سند مکتوب و تحقیق شده است که چارچوب و مسیر معاملاتی فرد را مشخص می‌کند. برای هر معامله‌گر یا سرمایه‌گذار فارغ از اینکه روی کدام دارایی، در چه بازاری و به چه سبکی معامله می‌کند، داشتن تریدینگ پلن می‌تواند به بیشتر کردن سود و به حداقل رساندن ضرر  وی منجر شود.

برای نوشتن یک تریدینگ پلن مناسب و کارآمد، بایستی با واقع بینی هدف خود را از معامله مشخص کنید، نوع دارایی و بازاری که می‌خواهید در آن معامله کنید را بنویسید، مشخص کنید که چه نوع تریدری هستید، استراتژی های ورود و خروج و قوانین مدیریت ریسک را مشخص کنید، اندازه پوزیشن خود را تعیین کنید، ژورنال‌نویسی کنید، به صورت مستمر عملکرد معاملاتی خود را ارزیابی کنید و در صورت لزوم، تریدینگ پلن خود را تغییر دهید.

در پایان فراموش نکنید که نوشتن تریدینگ پلن بدون تعهد به اجرای آن، تنها تلف کردن وقت ارزشمندتان است.

منابع: Avatrade, Plus500, fidelity, corporatefinanceinstitute,  investopedia, babypips, schwab, axi, ig.com