فارکس چیست؟ بازار تبادل ارزهای خارجی که به اختصار فارکس نامیده میشود، برگرفته از عبارت Foreign Exchange Market میباشد ساز و کار این مارکت جهانی از اصل اولیه مبادله یعنی خرید و فروش الهام میگیرد. سیستم مبادله قدیمیترین روش تجارت بوده که توسط قبایل بین النهرین معرفی و جهانی شد. در سیستم اولیه مبادله، کالاها با کالاهای دیگر مبادله میشدند. سپس این سیستم تکامل یافت و کالاهایی مانند نمک و ادویه جات به گزینههای رایج معاملاتی تبدیل شدند. کشتیها در آن زمان حکم سیستم نقل و انتقال ارزی را بر عهده داشتند نقشی که در آن زمان یک کشتی چند صد کیلوگرمی بر عهده داشت اکنون بر عهده یک کامپیوتر کم از ده کیلوگرم است. در نهایت در اوایل قرن ششم قبل از میلاد اولین سکههای طلا تولید شد و به عنوان یک ارز عمل کرد زیرا دارای ویژگیهای مهمی مانند قابل حمل بودن، دوام، تقسیم پذیری، یکنواختی، عرضه محدود و مقبولیت بودند.
سکههای طلا به طور همه گیر به عنوان وسیلهایی در خصوص مبادله پذیرفته شدند، اما با اینکه وزن سکههای طلا کمتر از بارهای نمک و سایر کالاهای این شکلی بود اما در زمانی که مبادله در یک مقیاس بزرگ انجام میگرفت طلا هم یک گزینه سنگین به شمار میآمد.
در واقع به دلیل وزن طلا مبادله آن در معاملات عظیم غیرعملی و غیر کاربردی بود. پس از آن بود که در سال 1800 کشورها طلا را بعنوان یک استاندارد مالی پذیرفتند. استاندارد طلا تضمین میکرد که دولت هر مقدار پول کاغذی را به ازای ارزش آن به طلا بازخرید میکند. این کار تا جنگ جهانی اول خوب بود، اما پس از آنکه کشورهای اروپایی مجبور شدند استاندارد طلا را به حالت تعلیق در آورند تا پول بیشتری برای پرداخت هزینه جنگ چاپ کنند این استاندارد کمی دچار نوسان شد. بازار ارز در این مرحله و در اوایل سال 1900 توسط استاندارد طلا حمایت میشد. کشورها میتوانستند به راحتی با یکدیگر مبادله کنند زیرا میتوانستند ارزهای دریافتی خود را به طلا تبدیل کنند. با این حال، استاندارد طلا در طول جنگهای جهانی نتوانست پابرجا بماند.
عوامل اصلی شکل دهنده فارکس
1. سیستم برتون وودز 1944 – 1971
اولین تحول عمده در بازارهای مالی، از گذرگاه سیستم برتون وودز میگذرد، در اواخر جنگ جهانی دوم ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه در کنفرانس پولی و مالی سازمان ملل در برتون وودز، برای طراحی نظم اقتصادی جدید جهانی گرد هم آمدند. دلیل اصلی انتخاب این محل در آن زمان به این دلیل بود که ایالات متحده تنها کشور مصون مانده از آسیبهای جنگ جهانی بشمار میآمد. از طرفی دیگر بسیاری از کشورهای بزرگ اروپایی در رکود بودند. در واقع، جنگ جهانی دوم دلار آمریکا را از یک ارز شکست خورده پس از سقوط بازار سهام در سال 1929 به ارز معیاری تبدیل کرد که اکثر ارزهای بین المللی دیگر با آن مقایسه میشدند. پیمان برتون وودز برای ایجاد محیطی باثبات ایجاد شد تا اقتصادهای جهانی بتوانند خود را احیا کنند. درواقع کشورها این کار را با ایجاد یک بازار ارز قابل تنظیم با ثبات انجام داد. نرخ ارز قابل تنظیم یک سیاست در خصوص نرخ ارز است که به موجب آن یک ارز به ارز دیگری بدونه هیچ تغییری تبدیل میشود.
به زبان ساده، کشورهای خارجی نرخ ارز خود را به دلار آمریکا تثبیت میکنند. پشتوانه دلار آمریکا هم طلا بود، زیرا ایالات متحده در آن زمان بیشترین ذخایر طلا را در جهان داشت. بنابراین، کشورهای خارجی معاملات خود را با دلار آمریکا پیش میبردند. توافق برتون وودز در نهایت نتوانست طلا را به دلار آمریکا متصل کند، زیرا طلای کافی برای حمایت از دلار در گردش وجود نداشت، دلیل این امر هم افزایش مقدار دلار در گردش به دلیل افزایش وام دهی و هزینههای دولت بود. در سال 1971، رئیس جمهور ریچارد ام. نیکسون، به سیستم برتون وودز پایان داد که همین امر منجر به ایجاد نوسان در دلار آمریکا در برابر سایر ارزهای خارجی شد.
2. آغاز سیستم نوسان آزاد
پس از توافق برتون وودز، توافقنامه اسمیتسونیان در دسامبر 1971 به وجود آمد که هر دو این توافقات از بسیاری جهات مشابه یکدیگر بودند؛ وجه تمایزی که در این بین وجود داشت عبارت بود از امکان نوسان بیشتر برای ارزها. ایالات متحده با تبدیل هر انس طلا به معادل 38 دلار ارزش دلار را با طلا متصل کرد و در نتیجه ارزش دلار را کاهش داد. بر اساس قرارداد اسمیتسونین، سایر ارزهای اصلی میتوانستند 2.25 درصد در برابر دلار آمریکا نوسان داشته باشند و دلار آمریکا هم به طلا وابسته بود.
در سال 1972، اروپا تلاش کرد تا از وابستگی خود به دلار آمریکا دور شود. پس از آن بود که کشورهای آلمان غربی، فرانسه، ایتالیا، هلند، بلژیک و لوکزامبورگ توافقی را به اجماع رساندند که بر طبق این قرارداد تعدادی از ارزها ارزش یکسانی نسبت به یکدیگر داشته باشند اما در پاسخ به شرایط عرضه و تقاضا در بازار مبادلات، به طور مشترک نسبت به ارز دیگری حرکت کنند. هر دو قرارداد اشتباهاتی مانند توافق برتون وودز داشتند و در سال 1973 منحل شدند. شکستهای ایجاد شده در پس توافقات ذکر شده منجر به روی آوردن بصورت رسمی به سیستم نوسان آزاد شد.
3. توافق نامه پلازا
در اوایل سال 1980، دلار آمریکا در برابر سایر ارزهای اصلی به شدت افزایش یافته بود. این امر برای صادرکنندگان یک اتفاق غیر قابل وفق پذیری بود و موجب شده بود حساب جاری ایالات متحده متعاقباً با کسری 3.5 درصدی تولید ناخالص داخلی مواجه شود. در پاسخ به رکود تورمی که در اوایل سال 1980 شروع شد، پل ولکر نرخهای بهره را افزایش داد که باعث افزایش ارزش دلار آمریکا به بهایی رقابت پذیر در صنعت ایالات متحده در بازارهای جهانی شد. در سال 1985 گروه پنج (G-5) متشکل از قدرتمندترین اقتصادهای جهان از جمله ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان غربی و ژاپن نمایندگانی را به جلسهایی مخفیانه در هتل پلازا شهر نیویورک فرستادند. اخبار مربوط به این نشست به بیرون درز کرد و گروه پنج (G-5) را مجبور کرد که بیانیهایی را در تشویق افزایش ارزش ارزهای غیر از دلار ارائه کند. این توافق به توافق پلازا معروف و انتشار آن باعث سقوط شدید دلار شد.
طولی نکشید که معامله گران به پتانسیل سود در دنیای جدید تجارت ارز پی بردند. حتی با دخالت دولت، همچنان درجات شدیدی از نوسانات وجود داشت و هر جا نوسان وجود داشت، سود نیز وجود داشت. این موضوع کمی بیش از یک دهه پس از فروپاشی برتون وودز آشکار شد.
4. ظهور یورو
پس از جنگ جهانی دوم، اروپا معاهدات بسیاری را تنظیم کرد که برای نزدیک کردن کشورهای منطقه به یکدیگر طراحی شده بودند. اما هیچ کدام پربارتر از معاهده 1992 به نام معاهده ماستریخت، نامگذاری شده به نام شهری در هلند که کنفرانس مربوطه در آن برگزار شد، نبود. این معاهده اتحادیه اروپا (EU) را تأسیس کرد و منجر به ایجاد واحد پول یورو شد و در نتیجه مجموعهایی منسجم را که شامل ابتکاراتی در زمینه سیاست خارجی و امنیت بود، گردآوری کرد. این معاهده چندین بار اصلاح شده است، اما شکلگیری یورو و راه یابی آن به بانکها و کسبوکارهای اروپایی برجستهترین مورد میباشد.
5. تجارت الکترونیکی
در دهه 90 میلادی به لطف ظهور پدیدهایی به نام اینترنت بازارهای ارز پیچیدهتر و سریعتر از همیشه رشد کردند، زیرا پول و نحوه کارایی و استفاده مردم از آن در حال تغییر بود. فردی که تنها در خانه نشسته بود میتوانست با کلیک یک دکمه قیمت دقیقی را بیابد که در چند سال قبل استعلام آن به ارتشی از تاجران، دلالان و تماس تلفنی زیادی نیاز داشت. این پیشرفتها در ارتباطات در زمانی اتفاق افتاد که تقسیمبندیهای سابق جای خود را به نظام سرمایه داری و تحقق ایده دهکده جهانی داد (سقوط دیوار برلین و اتحاد جماهیر شوروی). در خصوص بازار تبادل ارز نیز همه چیز تغییر کرد. ارزهایی که قبلاً در نظامهای سیاسی توتالیتر قابل دسترسی نبودند، تبدیل به ارزهایی قابل معامله شدند. بازارهای نوظهور، مانند بازارهای آسیای جنوب شرقی، شکوفا شدند و توانستند از طریق جذب سرمایه مسیر صعودی را بپیمایند.
بازیگران عرصه فارکس
1. بروکرها
از بالا بودن حجم گردش مالی این بازار همین بس که حتی با دارا بودن سرمایه چند میلیون دلاری هم باز یک سرمایه گذار خرد بشمار میآیید. در واقع تا قبل از دهه نود میلادی بازارهای مالی محلی برای سرمایههای خرد نبود و پس از آن زمان بود که ما با باز شدن درهای فارکس بر روی خرده پاها مواجه شدیم. بروکرها مانند یک پل ارتباطی عمل میکنند. در واقع آنها پل ارتباطی بین شما و بازار مالی هستند که منبع درآمدی آنها از طریق ارائه خدمات و دریافت کمیسیون به اشکال مختلف است. مهمترین نکتهایی که در خصوص بروکرها باید مد نظر قرار دهید این است که تعداد بروکرها روز به روز درحال افزایش بوده و این افزایش انتخاب بهترین بروکر را سخت میکند. در خصوص بهترین بروکر هیچ معیار کلی وجود نداشته و صرفا این خود شما هستید که بر اساس میزان نیاز و انتظار خود بهترین را انتخاب میکنید.
2. بانکهای مرکزی
بانکهای مرکزی با خرید و فروش ارزها سعی در کنترل عرضه پول، نرخ بهره و تورم خود دارند. چه بصورت رسمی و چه غیر رسمی، کشورها اغلب نرخ های تبادل ارزی خاصی را برای خود هدف قرار میدهند و بانک مرکزی یک کشور اغلب میتواند از ذخایر ارز داخلی و خارجی خود برای تثبیت بازار ارز خود استفاده کند.
هر زمان که یک شرکت مجبور باشد از یک شرکت در یک کشور خارجی خرید کند یا کالایی را به آن بفروشد، احتمالاً نیاز به تبدیل ارز وجود خواهد داشت. برای مثال، یک شرکت مستقر در ایالات متحده ممکن است نیاز به خرید یورو برای پرداخت فاکتور به یک شرکت فرانسوی داشته باشد، یا شرکت فرانسوی ممکن است مجبور باشد یورو را در مقابل دلار آمریکا بفروشد. در هر دوی این موارد، تبدیل ارز باید انجام شود. شرکتهایی که با مشتریان یا تامینکنندگان خارجی سروکار دارند، اغلب این کار را یک گام فراتر میگذارند و ارزها را به عنوان پوششی در برابر حرکت نرخ ارز آتی خریداری یا میفروشند. در واقع آنها با این کار از وقوع ضررهای احتمالی در آینده که در نتیجه نوسانات نرخ ارز رخ میدهد جلوگیری میکنند.
جفت ارز چیست؟
ارزها در بازار فارکس به صورت جفتارز معامله میشوند. این بدین معنی است که معاملات در این بازار، همواره شامل فروش یک ارز و خرید ارزی دیگر در قبال آن هستند. به عنوان مثال، جفتارز یورو به دلار آمریکا (EUR/USD) را در نظر بگیرید. در این جفتارز:
اولین ارز موجود در جفت ارز به عنوان ارز پایه (Base currency) شناخته میشود = EUR
دومین ارز موجود در جفت ارز به عنوان ارز ثانویه، یا ارز قیمتگذاری (Quot currency) شناخته می شود = USD
جفتارزها در بازار ارزهای خارجی به سه دسته تقسیم میشوند، که هرکدام ویژگیهای خاص خود را دارند:
جفتارزهای اصلی (Major currency pairs)
جفتارزهای فرعی (Minor currency pairs)
جفتارزهای اگزوتیک (Exotic currency pairs)
جفت ارزهای اصلی:
جفت ارز اصلی چیست؟ همه جفت ارزهای اصلی دلار آمریکا را در یک طرف خود دارند. بیش از ۷۰ % معاملات بازار مربوط به این جفت ارزها بوده و دارای ویژگیهایی همچون کم نوسان، کم ریسک، کارمزدهای کم و حجم بالا نقدینگی هستند. ارزهای موجود در این رده، مربوط به اقتصادهای پیشرو و قدرتمند دنیا هستند. چند مورد از جفتارزهای اصلی عبارت اند از:
یورو به دلار آمریکا (EUR/USD)
دلار آمریکا به ین ژاپن (USD/JPY)
پوند به دلار آمریکا (GBP/USD)
دلار آمریکا به فرانک سوییس (USD/CHF)
دلار آمریکا به دلار کانادا (USD/CAD)
دلار استرالیا به دلار آمریکا (AUD/USD)
دلار نیوزلند به دلار آمریکا (NZD/USD)
جفتارزهای فرعی:
جفت ارزهای فاقد دلار را با عنوان جفتارزهای فرعی میشناسند. این جفتارزها از لحاظ ارزش معاملات و محبوبیت نسبت به نمادهای اصلی، در رده پایین تری قرار داشته و معمولاً مقدار کارمزدهای معاملات آنها نیز بالاتر است. ثبات قیمتی این جفتارزها کمتر بوده ولی حجم نقدینگی آنها تقریباً شبیه به جفت ارزهای اصلی است. از جمله جفتارزهای فرعی در فارکس عبارت اند از:
دلار استرالیا به فرانک سوییس (AUD/CHF)
دلار استرالیا به ین ژاپن (AUD/JPY)
دلار کانادا به فرانک سوییس (CAD/CHF)
دلار کانادا به ین ژاپن (CAD/JPY)
فرانک سوییس به ین ژاپن (CHF/JPY)
یورو به دلار استرالیا (EUR/AUD)
یورو به دلار کانادا (EUR/CAD)
جفت ارزهای اگزوتیک:
اما منظور از جفت ارزهای نامتداول چیست؟ در واقع جفتارزهایی که شامل یک ارز اصلی به همراه ارز یکی از اقتصادهای نوظهور باشند، جفتارز اگزوتیک (Exotic) نام دارند. این جفتارزها کمترین میزان معاملات فارکس را به خود اختصاص میدهند و دارای ویژگیهایی همچون کارمزدهای بسیار بالا، نقدینگی کم و نوسانات قیمتی شدید هستند. ویژگیهای یاد شده در خصوص جفت ارزهای اگزوتیک سبب شده است که محبوبیت چندانی در میان معاملهگران فارکس نداشته باشند. چند مورد از جفتارزهای نامتداول فارکس عبارت اند از:
یورو به لیر ترکیه (EUR/TRY)
دلار آمریکا به لیر ترکیه (USD/TRY)
دلار آمریکا به کرون دانمارک (USD/DKK)
دلار آمریکا به کرون نروژ (USD/NOK)
دلار آمریکا به رند آفریقای جنوبی (USD/ZAR)
دلار آمریکا به دلار هنگکنگ (USD/HKD)
دلار استرالیا به دلار سنگاپور (USD/SGD)
دلار آمریکا به بات تایلند (USD/THB)
دلار آمریکا به پزو مکزیک (USD/MXN)
برخی از اصطلاحات کاربردی
1. پیپ
پیپ مخفف عبارت (Price Interest Point) یا (Percentage in Point) بوده و عبارت است از کوچکترین واحد نوسان قیمت در نرخ ارز. واحد نوسانات بازار فارکس بر اساس پیپ (Pip) و پیپت (Pipette) است. هر پیپت یک دهم پیپ است.
از آنجا که جفتارزها به ۴ مرتبة اعشاری قیمتگذاری میشوند، یک پیپ برابر است با ۰.۰۰۰۱. بعضی از بروکرها در حال حاضر پیپهای کسری ارائه میدهند که برای دقت بیشتر به بعضی از جفتارزها یک رقم اضافه میکند و به این ترتیب، آنها به ۵ مرتبة اعشاری مظنه میشوند. یک پیپ کسری، پیپت نامیده میشود. برای مثال وقتی نرخ مبادله یورو به دلار از 1.1215 به 1.1217 تغییر پیدا میکند، نرخ تبادل این جفت ارز 2 پیپ افزایش یافته است.
2. لات (Lot)
لات نشان دهنده مقدار حجم معاملات است. سرمایه مورد نیاز برای فعالیت در بازار فارکس بستگی به مبلغی دارد که میخواهید سرمایه گذاری کنید که این مبلغ با لات اندازه گیری میشود.
انواع لات
در حال حاضر، ۴ نوع اندازه لات در بازار فارکس وجود دارد.
لات استاندارد: یک لات استاندارد متشکل از ۱۰۰۰۰۰ واحد یک ارز است. اگر به دلار آمریکا معامله کنید در این صورت یک لات استاندارد برابر با ۱۰۰۰۰۰ دلار است. علاوه بر این، اندازه متوسط ۱ پیپ در یک لات استاندارد ۱۰ است؛ بنابراین، اگر ۱۰ پیپ سود کنید یعنی ۱۰۰ دلار سود کردهاید.
مینی لات: یک مینی لات متشکل از ۱۰۰۰۰ واحد یک ارز است. در یک حساب تجاری مبتنی بر دلار آمریکا ۱ پیپ در یک معامله برابر با ۱ دلار است.
میکرو لات: یک میکرولات کوچکترین لات ارائه شده توسط اکثر بروکرها است. یک میکرولات متشکل از ۱۰۰۰ واحد یک ارز است، یعنی یک میکرولات در یک حساب تجاری مبتنی بر دلار برابر با ۱۰۰۰ دلار و ۱۰ سنت ۱ پیپ است.
نانولات: همانطور که از نام آن مشخص است، یک نانولات حتی از یک میکرولات هم کوچکتر است. یک نانولات متشکل از ۱۰۰ واحد یک ارز است، یعنی یک نانو لات در یک حساب کاربری مبتنی بر دلار برابر با ۱۰۰ دلار و به ارزش ۱ سنت در هر پیپ است.
در رابطه با برخی نمادها، هر لات نشاندهنده حجم مشخصی از معاملات است. برخی از این نمادها که عموما در بازارهای کالا و سهام قرار دارند به شرح زیر هستند:
هر لات نماد طلای جهانی برابر است با ۱۰۰ اونس طلا
هر لات نفت برابر است با ۱۰۰۰ بشکه نفت
هر لات نماد داوجونز برابر است با ۱۰ قرارداد داوجونز
هر لات نقره برابر است با ۵۰۰۰ اونس نقره
3. اسپرد (Spread)
اسپرد عبارت است از اختلاف بین نرخ خرید (Ask) و نرخ فروش (Bid)، که با پیپ اندازه گیری میشود. بروکرها، علاوه بر دریافت کمیسیون، از طریق دریافت نرخ اسپرد از مشتریان خود درآمد کسب میکنند. مقدار اسپرد میتواند تحت تاثیر عواملی همچون نوسانات بازار و نقدینگی باشد.
4. لوریج یا اهرم (Leverage)
اهرم یا لوریج ابزاری است که کارگزاران فارکس در اختیار معامله گران قرار میدهند که از این طریق تریدرها بتوانند مقادیر بزرگتری از ارز یا سهام را با نیاز به مقدار سرمایه کمتری در حساب خود معامله کنند. با یک مثال شروع میکنیم، وقتی که حساب شما دارای لوریج ۱:۱۰۰ (یک به صد) باشد، شما میتوانید صد دلار را با پرداخت یک دلار معامله کنید. بنابراین برای معامله یک لات (صد هزار واحد) دلار تنها نیاز است که ۱۰۰۰ دلار بپردازید. میتوان گفت با لوریج ۱:۱۰۰، قدرت مانور سرمایه شما مضربی از ۱۰۰ پیدا میکند.
کلام پایانی
با بررسی کلی و تعریفی از اینکه فارکس چیست، میتوان به این نتیجه رسید که مهم نیست سرمایه اولیه برای سرمایه گذاری در چه حدی است. شما میتوانید با حداقل سرمایه ممکن اقدام به سرمایه گذاری در بازارهای مالی کنید. در واقع این بروکرها هستند که این امکان را فراهم میکنند تا بتوانید به راحتی سرمایه گذاری کنید. فعالیت در مارکتهای این چنینی محدود به یک یا چند گزینه نشده و میتوان از طریق گزینههای مختلف اقدام کرد. صندوقهای سرمایه گذاری، سوشیال تریدینگ، کپی تریدینگ و حساب پم همه جز مواردی هستند که برای بالا بردن ضریب موفقیت در این بازار ارائه شدهاند. مهمترین نکتهایی که باید به آن دقت کنید این است که فعالیت در چنین عرصهایی علیرغم پر زرق و برق بودن و نجات بخش بودن میتواند بسیار پر ریسک و در عین حال بسیار زیان آور باشد. برای جلوگیری از زیان وارده رعایت مواردی همچون، تسلط کامل بر منابع آکادمیک، شروع با سرمایه اندک، عدم دخیل کردن احساست و انتخاب بهترین بروکر میتواند بسیار کمک کننده باشد.